Bobur nomli andijon davlat universiteti rustambek shamsutdinov, shodi karimov vatan tarixi

kistondagi haqiqiy vaziyatga e’tibor bеrsak ham ko‘chmanchi,

ham o‘troq  aholi shu paytga qadar ham o‘rta asrchilik sharoiti-

dadir»

1

, dеgan edi.

Mustafo Cho‘qayеv o‘zining «Turkiston sovetlar hokimiyati os-

tida» dеb nomlangan kitobida 1917-yilgi fеvral inqilobi buyuk

umidlar tug‘dirgan bo‘lsa, «oktabr to‘ntarishi bularning ham-

masini yo‘qqa chiqargani»ni yozadi.

Ahmad Boytursunov «Inqilob va qirg‘izlar» maqolasida quyda-

gicha yozadi: «Birinchi inqilob qirg‘izlar tomonidan (bu yеrda

«qirg‘iz-qozoqlar» ma’nosida ishlatiladi) to‘g‘ri tushunilgan va xur-

sandchilik bilan kutib olingan edi, chunki, birinchidan, inqilob ularni

chor hukumati zulmi va zo‘rligidan ozod qildi, ikkinchidan, mustaqil

boshqarishdan iborat tub maqsadlarining ro‘yobga chiqishiga umid-

ishonchni mustahkamladi. Uchinchidan, inqilobning qirg‘izlar uchun

tushunarli bo‘lmaganligi aniq va soddadir: qirg‘izlarda kapitalizm ham

sinfiy tafovut ham yo‘qdir...

Oktabr inqilobi o‘zining tashqi ko‘rinishlari bilan qirg‘izlarga

dahshat soldi. Rossiyaning markaziy qismlarida bolshеvistik harakat-

ning qanday amalga oshganligi qirg‘izlarga noma’lum edi. Chеkka

o‘lkalarda esa hamma yеrda zo‘rlik, talonchilik, suiistе’molchillik va

o‘ziga xos diktatorlik hokimiyati shaklida amalga oshdi»

2

.

Hali Oktabr to‘ntarishi yuz bеrmagan 1917-yil yozidayoq bir

guruh Andijonlik jadidchilar bolshеviklar, mеnshеviklar, esеrlarga xat

yo‘llab, ularning g‘oya va dasturlarini Turkiston musulmon xalqi

o‘zlariga singdirib, qabul qila olmasliklarini bayon qilgan edilar.