Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet75/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

Alp  Arslon

  (1063-1072)  o ‘tirdi.  U  davlat  poytaxtini  Marv  (hozirgi 

Mari)ga  ko'chirdi.  Alp  Arslon  podsholigi  davrida  qoraxoniylar 

hukmdori  Nasr  bilan  o ‘zaro  qarama-qarshilik  va  ziddiyat  kuchaydi. 

Alp  Arslon  Xuttalyon,  Chag‘oniyon,  Jand  va  Savranga  Xorazm 

tomonidan  lashkar  tortib  bordi.  U  1072-yilda  qoraxoniylarga  qarshi 

yurish  boshlab,  qariyb  200  ming  kishilik  qo‘shinni  Amudaryodan 

oik azish   uchun  kemalardan  maxsus  ko‘prik  qurdirdi.  Ammo  yurish 

boshlanishi  oldidan  Alp  Arslon  o ‘z  chodirida  mahalliy  qal’alaming 

boshliqlaridan  biri 

Y usuf  al-Xorazmiy 

tomonidan 

oidirildi. 

Qoraxoniylarga  qarshi yurishni  kechiktirishga to ‘g ‘ri keldi.

Alp  Arslonning  oidirilishi  qoraxoniylar  xoni  Shams  ul- 

mulk  Nasming  ruhini  ko‘tarib  yubordi  va  tez  orada  Termizni,




VI  bob.  M ovarounnahr va X urosonda m ustaqil  davlatlarning tashkil topishi 

203


so'ngra  Balxni  egallab  oldi.  Ammo  bu  xursandchilik  ko‘p  uzoqqa 

cho‘zilmadi.  Alp  Arslon  o ‘miga  taxtga  vorislik  qilgan  Malikshoh 

(1072-1092)  ko‘p vaqt o ‘tkazmay  Termiz va Balxni  qoraxoniylardan 

qaytarib  oldi.  Ana  shu  davrdan  boshlab  ichki  va  tashqi  siyosatda 

ustunlik batamom  saljuqiylar qo‘liga  o ‘tdi.  Endi  har daqiqada  Shams 

ul-mulk  Nasr  Malikshoh  hujumidan  xavotirda  qo‘rqib  yashaydigan 

bo‘lib  qoldi.  1080-yilda  Shams  ul-mulk  vafot  etgach  vaziyat  yanada 

og‘irlashdi.  Shams  ul-mulk  vafotidan  so‘ng  podsholik  qilgan  uning 

o ‘g ‘li  Ahmad  davrida  musulmon  ruhoniylari  va turk  lashkarboshilari 

o ‘rtasida munosabat og‘irlashdi,  mamlakatning  ichki  ahvoliga bu hoi 

o ‘z ta'sirini ko‘rsatdi. Vaziyatdan xabar topgan Malikshoh  1089-yilda 

katta  lashkar bilan  Amudaryodan  o ‘tdi  va  Buxoro  hamda  Samarqand 

shaharlarini  egalladi.  Qoraxoniylar  xoni  Ahmad  asir  olindi.  Ahmad 

bilan  Malikhoh  o‘rtasida b o ‘lib  o ‘tgan muzokaralardan  so‘ng Ahmad 

Samarqandga  qaytdi  va  taxtga  o ‘tirdi.  Ammo  bu  hoi  Samarqandda 

ruhoniylar  va  lashkarboshilarning  noroziligiga  sabab  bo‘ldi.  Turkiy 

sarkardalar  1095-yilda  Koson  yo‘lida  Ahmadni  qo‘lga  olib,  yoy  ip 

bilan bo‘g ‘ib  o ‘ldirdilar.  Uning o ‘miga taxtga M as’udxon chiqdi.

Malikshoh  hukmronligi  davrida  vazirlik  lavozimida  ishlagan 

Nizom  ul-mulk  (1017-1092)  davlat  ishlarini  boshqarishda  katta 

ta’sir  kuchiga  ega  bo‘lgan.  U  davlat  arbobi  sifatida  mamlakatda 

yirik  feodallar  va  qabila  boshliqlarining  separatli  (Markaziy  davlatni 

ajratishga  intilish)  harakatlariga  qarshi  kurashgan.  Markazlashgan 

davlat  uchun  astoydil  jon  kuydirgan.  Nizom  ul-mulk  o ‘zining 

«Siyosatnoma»  asari  bilan  mashhur.  Bu  asarda  0 ‘rta  Osiyoda arablar 

istilosidan  so‘ng  yuritilgan  iqto’  tanqid  qilinadi.  Markazlashgan 

davlatni  barpo qilish har tomonlama asoslanadi.

1092-yilda  saljuqiylar xoni  Malikshoh ham oidirildi.  Saljuqiylar 

davlatida  isyon va g ‘alayonlar boshlanib ketdi.  Bu  isyon va  g ‘alayon- 

lar  hokimiyat  tepasiga  1118-yilda  —   «ulug‘  saljuqiylar»ning  eng 

so‘nggi  vakili  Sulton  Sanjar  (1118-1157)  kelgach  tinchidi.  Uning 

davrida  saljuqiylar  Movarounnahrda  eng  yuksak  mavqega  erishdilar. 

Bu  davrda  saljuqiylar  qoraxoniylar  davlatining  ichki  ishlariga  juda 

ko‘p  aralashadigan  bo‘lib  qoldilar.  Qoraxoniylar  xoni  Arslonxon 

(1102-1130)  o ‘zi  mustaqil  davlat  siyosati  yurgizishga  harakat  qilgan 

bo‘lsa-da,  ana  shu davrda  inqiroz  sari  yo‘l tutdi.  Og‘ir ahvolga tushib 

qolgan  Arslonxon  do‘st  bilib  yordamga  turkman  sultoni  Sulton 

Sanjami  chaqirgan  edi.  Sulton  Sanjar  katta  qo‘shin  bilan  kelib, 

Movarounnahr  va  Samarqandni  talon-taroj  qilgan  edi,  Samarqandni 

Sulton  Sanjar  1130-yilda  egallagan  va  qoraxoniylar  o ‘zlarining




204

VATA N  T A R IX I

araaldagi  mustaqilliklarini  yo‘qotib,  Sulton  Sanjarga  qaram  b o ‘lib 

qolgandilar.  Sulton Sanjaming o ‘zi ham  1141 -yilda qoraxitoylar bilan 

Katvan  c h o iid a   (Samarqand  yaqinida)  b o ig a n   jangda  qaqshatqich 

zarbaga  uchradi  va  o ‘zini  o ‘nglab  ololmadi.  U  1157-yilda  vafot  etdi. 

Ana shu tariqa dunyoni larzaga solgan saljuqiylar davlati ham barham 

topdi.



Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish