Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V

Bahouddin  Naqshband  m ajm uasi (Buxoro).

---

484

V A T A N   T A R IX I

Bahouddin  Naqshband  o ‘zidan  ikki  asr  oldin  o ‘tgan  Abdulxoliq 

G ‘ijduvoniy  ruhlaridan  madad  olgan,  uni  o ‘ziga  pir  va  ustod  deb 

bilgan.

Bahouddin  Naqshband  Abdulxoliq  G ‘ijduvoniy  ta’limotini 

yanada  rivojlantiradi,  uni  yangi  mazmun,  xulosalar bilan  boyitadi  va 

u naqshbandiya tariqati nomini  oladi.

Bahouddin  Naqshband  G ‘ijduvoniy  asos  solgan  tariqatning 

sakkiz  moddadan  iborat  talabiga  uch  talabini  qo‘shdi:  1.  Vuqufi 

zamoniy;  2.  Vuqufi  adadiy va 3.  Vuqufi  qalbiydir.

Naqshbandiylikning  asosiy  mohiyati  quyidagi  shiorlarda  o ‘z  ifo- 

dasini  toptan:  «Dast ba koru,  dil ba yor!»  (« Q o i  ishda,  dil Ollohda») 

b o ‘lsin,  deb  hammani  ishlashga chaqiradi.

Bahouddin  shaxs,  oila va jam iyat ravnaqi uchun  «Kam xo‘r,  kam 

xob  va  kam  guftor  bud!»  («Kam  yegil,  kam  uxla  va  kam  gapir!») 

deb  ta ’kidlagan.  Davlat rahbarlariga  esa  «Zohiran  xalq  bilan,  botinan 

Haq  bilan!»  («Sirtdan  xalq  bilan,  dildan  Xudo  bilan!»)  deb  nasihat 

qilgan.  Hazrati  Sohibqiron Amir Temurdek ulug‘  zot ham Naqshband 

tariqatiga  amal  qilgan.  Temuming  o ‘zi  bu  haqda  shunday  degan: 

«Pirn  komil  Shayx  Bahouddin  Naqshbandiyning:  «Kam  yegin,  kam 

uxla,  kam  gapir»,  degan  pand-u  nasihatlariga  amal  qildim.  Arkon-u 

davlatga,  barcha  mulozimlarga  ham  aytar  so‘zim  shu  b o ‘ldi.  «Kam 

yenglar  —  ocharchilik  ko‘rmasdan  boy-badavlat  yashaysizlar,  kam 

uxlanglar  —   mukammallikka  erishasizlar,  kam  gapiringlar  —   dono 

b o ‘lasizlar!»'

Bahouddin  Naqshbandiyga  Abdurahmon  Jomiy  va  Alisher 

Navoiylar  ham juda  katta  ixlos  bilan  qaragan.  Jumladan,  Jomiyning 

«Nafahotul-uis»,  Alisher  Navoiyning  «Nasoyimul-muhabbat»  va 

boshqa asarlarida bu haqda kerakli  m a’lumotlami olish mumkin.

Alisher Navoiyning:

Ayladi avroq munaqqash  base,

Naqsh raqam ayladi dilkash  base,

baytidan  shu  narsa  anglashiladiki,  Naqshband  o ‘z  hayoti  davomida 

juda ko‘p  varaqlami  naqshlagan,  y a’ni  ko‘p  ajoyib  asarlar yozgan  va 

shu bilan bir qatorda narsalarga,  imoratlarga naqshlar ham ishlagan.

So bit aning ко 'ngli aro naqshi jud,

Mahv о 'lub ul sahfada naqshi vujud,

1  Амир Темур угитлари.  58-бет.

---

X bob.  XIV asrning ikkinchi yarmi -  XV asrda M ovarounnahr va

X urosonda m adaniy hayot

485

degan  baytda  Navoiy  Naqshband  ulug‘  naqqosh  bo‘lsa  ham,  lekin 

uning  ko‘nglini  saxovat  («jud»)  naqshi  egallagan  va  bezagan  edi, 

deydi.

Naqshbandsiz  Navoiy  ijodini  tasavvur  etish  mumkin  emas. 

Chunki  naqshbandiya  ta’limoti  Navoiy  ijodining  g ‘oyaviy  asosini— 

mafkurasini  tashkil  etadi.  Shoir  ijodida  komil  inson  timsolining 

naqshbandiya  tariqatida  targ‘ib  qilingan  yo‘l-yo‘riqlari,  shior-u 

qoidalari,  aqidalari  insoniy  timsollar,  hayotiy  voqealar  asosida 

dalillanadi.

Bahouddin  Naqshbandning  dinni  mustahkamlash  va  taraqqiy 

ettirish  uchun  qilgan  xizmatlari  ulug‘  bo‘lganligi  sababli  uni 

«Bahouddin» —  dinning faxri, bebahosi deb  atashgan.

Bahouddin  Naqshband  karomatli  inson  bo‘lganligi  uchun  unga 

Balogardon,  deb nom berishgan.

Xullas,  Bahouddin  Naqshband  Amir  Temur  hukmronlik  qilgan 

davming  eng  buyuk  avliyolaridan  b o iib ,  u  ishlab  chiqqan  va 

targ‘ibot qilgan tariqatning mavqeyi ko‘tarilgandan ko‘tarilib boradi.