Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet138/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

JALOLIDDIN RUMIY 

(1207— 1273)

Xalqimizning  ajoyib  farzandlari dan biri  buyuk  shoir va ta sa w u f 

ilmining  yetuk  vakillaridan  b o im ish   faylasuf  olim  Jaloliddin 

Rumiydir. Asli Balxda tug‘ilgan ulug‘  alloma va mutafakkiming otasi 

Bahovuddin o‘z davrida tanilgan olim b o ig a n , Najmiddin Kubroning 

shogirdi  edi.  M o‘g ‘ullar  istilosi  tufayli  Jaloliddin  Rumiy  otasi  bilan 

vatandan  chiqib  ketishga  majbur  b o ia d i  va  Kichik  Osiyo  (Quniya) 

ga borib  o ‘qiydi hamda mudarrislik qiladi.  U  fors-tojik arab va turkiy 

tillarda  ijod  qilib,  o ‘zining  mashhur  asarlarini  yaratadi.  Jaloliddin 

Rumiyga E.Bertels yuksak baho bergan:  «Jaloliddin lirikasi bu sohada 

bashariyat  erishgan  eng  buyuk  yutuqlardan  biridir.  Agar  u  G ‘arbda 

kengroq  m a iu m   boig an ida  uning  nomi jahon  adabiyotining  Sheks- 

pir,  Gyote,  Pushkin kabi gigantlar qatoriga o ‘tishi  shubhasiz edi»1.

Jaloliddin  Rumiyning  ijodi  Fariduddin  Attor  (1151-1221)-  ning 

ta ’sirida  shakllangan.  Fariduddin  Attor Nishopurda  b o ig a n   chog‘ida 

Rumiy  bilan  uchrashadi  va  o ‘zining  «Asromoma»  asarini  tuhfa 

tariqasida beradi.  Uning  Shams  Tabriziyga bagishlab yozgan she’riy 

devoni  o ‘sha  davrda  «Devoni  Shams  Tabriziy»  nomi  bilan  mashhur 

b o igan.  Bu  devon  30  ming  baytdan  iborat  edi.  Jaloliddin  Rumiy 

o ‘zining  27  ming  baytdan  iborat  «Masnaviy  Rumiy»ini  qariyb  o ‘n 

yil davomida yozib tugallagan.  Bu asar, Alisher Navoiy so‘zlari bilan 

aytganda,  «qoyili  masnaviy m a’naviy  g ‘avvosi  bahri  yaqin»ligi bilan 

ajralib  turar edi.  Shoir o ‘zining masnaviysida  xalq  hikoyalari  asosida 

mazmunli,  yumorga,  badiiyatga boy jonli  novellalar yaratgan.  Ularda 

usta  adib  o ‘z  asarining  qahramonlarini  hayvonlar  nomi  bilan  atab, 

mistik  tushunchalami  emas,  real  g ‘oyalami  ilgari  suradi,  hayotiy 

voqea va hodisalarga ishora qiladi.

Jaloliddin  Rumiy  ayni  zamonda  buyuk  faylasuf ham  b o ig an.  U 

«Mavlaviy»  nomi  bilan  ataluvchi  tasavvuf maktabining  asoschisidir. 

Faylasufning  «Masnaviyi  m a’naviy»  va  «Fihi  mo  fihi»  («Unda 

qanday b o isa , bunda ham shunday») asarlarida hurfikrlilik va nazariy 

tafakkur,  taraqqiyot  muammolari  ilgari  suriladi.  Uning  falsafiy 

dunyoqarashidagi asosiy g ‘oya zo‘rlik va zulmni qoralash,  haqiqat va 

adolatni  tarannum  etishdan  iboratdir.  Allomaning  fikricha,  inson  o ‘z 

xulqini  idora  qilishda  ozoddir,  y a’ni  yomon  xulqdan  qutulib  yaxshi

Бертельс Э. Очерки истории персидской литературы. -  Л.:  1928, стр. 33.




336

VATAN  TARIXI

xulqqa  intiladi.  Xullas,  Jaloliddin  Rumiyning badiiy va  falsafiy-ilmiy 

merosi  xalqimizning  m a’naviy  boyligidir,  u  asrlar  osha  avlodlarga 

xizmat qilaveradi.


Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish