Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V


— Adolat, Biri Davlat erur,  и qutli g'oyat. Uchinchi  —



Download 11,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/253
Sana31.12.2021
Hajmi11,52 Mb.
#219543
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   253
Bog'liq
2 5467894839875994463

 —

Adolat,

Biri Davlat erur,  и qutli g'oyat.

Uchinchi

 — 

ulo ‘g  4ik Aql va Zako,

To ‘rtinchi

 —  

Q a n o a t eru r b e b a h o .1

Bulaming  har  qaysi  biri  yana  alohida-alohida  nomlarga  ega. 

Adolatning  nomi  Kuntug‘di.  U  asarda  elig,  y a’ni  podsho  vazifasida 

keladi.  Davlatning  nomi  O ytoididir.  U  vazir  mansabida  beriladi. 

Aql,  zakovat  esa  0 ‘gdulmish  b o iib ,  O ytoidining  o ‘g ‘li  sifatida 

namoyon  b o iad i.  Qanoat  0 ‘zgurmish  nomi  bilan  berilgan  va  u 

vaziming  qarindoshi  sifatida  asarda  ifodalanadi.  Asarda  ko‘tarilgan 

barcha  masalalar  va  muammolar  yechimi  ana  shular  orasida  b o iib  

o ‘tadigan  bahs,  munozara,  savol-javob  asosida  beriladi.  Asaming 

ayrim  boblaridagi  mulohaza  va  qaydlarga  e ’tibomi  qaratadigan 

b o isak ,  Yusuf  Xos  Hojib  umrining  so‘nggi  yillarini  xor-zorlikda 

o ‘tkazganligini  ko‘rmaslik  mumkin  emas.  Jumladan,  «Kitob  egasi 

Y usuf  U lug‘  Hojib  o ‘ziga  pand  beradi».  «Zamona  buzuqligini, 

do‘stlar  jafosini  aytadi»  boblarida  mazkur  fikmi  tasdiqlovchi 

lavxalami  uchratish  mumkin.  «Qutadg‘u  bilig»ning  Qavumjon 

Karimov  tomonidan  hozirgi  adabiy  tilda  nashr  etilgan  nusxasidan 

b a’zi  bir  satrlaming  mazmunini  o ‘quvchi  diqqatiga  xavola  etsak, 

masalaning asl  mohiyati yanada to iaro q  ochiladi:



Turayin  borayin,  olamni kezayin,

Vafoli kim  ekan  olarnda,  kidirayin...

Vafo qahati bo 'Idi,  dunyo ja fo   bilan  to ‘Idi,

Vafo kitnda ekan men ozroq so ‘rayin.

Agar men  birorta vafoli,  saxiy odamni topsam,

Yelkamga ко 'tarayin, yuzimga surayin,

Agar men vafoli odamni topa olmasam,



Каримов К.

  Юсуф Хос Х,ожиб. «Кишлок хдкикати»,  1990,  13 июль.



VII bob.  IX -X II asrlarda M ovarounnahr va X orazm da m adaniy hayot

247


Yovvoyi kiyik bilan tiriklik qilayin...

Kimni о ‘zimga ко ‘zdek yaqin tutgan bo 'Isam,

Shaytondek dushman bo ‘lib chiqdi.

Shaytonni nima qilayin,

Kimni sevgan  bo ‘Isam,  shirin jo n  kabi tutdim.

Undan ja fo  keldi,  bas kimni sevayin.

Y usuf  Xos  Hojib  dunyo  tashvishlari,  adolatsizlik  va  haqsiz- 

liklardan dod-faryod qiladi va ulaming barchasidan yuz o ‘giradi:

O tim ni bilm asinlar,  о ‘zimni ко ‘rmasinlar,

Izlab  topmasinlar,  so ‘zimni tugatayin.

Chayondek chaqadilar,  chivindek so ‘radilar,

Ко ‘ppakdek qopadilar,  qaysi birini urayin.

Jabru ja fo  barchasi menga tegmasin.

Tuban bevafo (lar)dan chetroqda yurayin.

«Qutadg‘u  bilig»dagi  bu  shikoyatnoma  bilan  tanishgan  har  bir 

aqli  raso  o ‘quvchi  qonuniy  fikr-o‘yga  tushishi  tabiiy  bir  hoi:  o ‘z 

vaqtida Bug‘roxonga taqdim qilingan va shu asar tufayli Xos hojiblik 

mansabiga  ko‘tarilgan  adib  qanday  qilib  bu  asarga  shikoyatnomani 

joy lay  olgan?  Bizningcha,  mazkur  asaming  bir  nusxasi  shoiming 

tasarrufida  saqlangan  bo‘lishi  mumkin.  Hayotining  so‘nggi  g ‘am- 

hasrat  bilan  to‘la  kunlarida kitobi  unga  hamdard  va  hamroh  b o ‘lgan. 

Ana  o ‘sha paytlarda  yuqorida  zikr qilingan  hasbihol  shikoyatnomani 

adib  o ‘z asariga ilova tarzida kiritgan.

Yusuf Xos  Hojibning  «Qutadg‘u  bilig»  asari  xalqaro  maydonda 

tan  olingan  asardir.  Bu  kitobni  chinlilar  (xitoyliklar)  «Adabul 

muluk»,  mochinlilar  (turkistonliklar)  «Zaynatul  umaro»,  eronliklar 

«Shohnomai  turkiy»,  turonlar «Qutadg‘u bilig»,  ba’zilar «Pandnomai 

muluk»1  deb  bejiz  atamaganlar.  Dunyodagi  juda  ko‘p  xalqlaming 

tillariga  tarjima  qilingan  «Qutadg‘u  bilig»  dostoni  V.Radlov,

S.Z.Malov,  A.  Fitrat,  A.A.Valitova,  N.M.Malayev,  Q.Karimov, 

Boqijon  T o‘xliyevlar  diqqatini  tortgan  va  puxta  o ‘rganilgan.  Xullas, 

Yusuf Xos  Hojibning mazkur dostoni  xalqimiz m a’naviy boyligining 

eng muhim durdonalaridan hisoblanadi.

Каранг. Узбек адабиёти тарихи.  1-жилд. -  Т., «Фан».  1977,  107-108-бетлар.



248

VATAN  TARIXI




Download 11,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish