Bobur n o m id a g ia n d ijo n davlat universiteti ru stam bek shamsutdinov, shodi k a rim o V

Qur’oni Karimning Usmon 

Qur’oni Karim namunalari

mus'hafi nusxasi (U O‘zbekiston 

(9-asr).

musulmonlari idorasi 

kutubxonasida saqlanadi).

0 ‘zbek tilida  nashr qilingan  Qur’oni Karim  nusxalari.

an’anasida  Q ur’on  Alloh  tomonidan  Payg‘ambarimiz  Muhammad 

alayhissalomga  23  yil  davomida  farishta  Jabroil  orqali  vahiy 

(uqtirilgan)  deb  tasavvur  qilinadi.  Islomshunos  olimlar bu  muqaddas 

kitobning  yozilishi  tarixini  ilmiy  asoslaganlar.  Payg‘ambarimiz 

Muhammad  alayhissalom  hayotlik  chogiarida  uning  targ‘ibotlari 

m a’lum  tartibda  yozib  borilmagan,  omma  orasida  faqat  og‘zaki 

tarqalgan,  uning  ba’zi  targ‘ibotlarigina  turli  m a’lumotlar  va 

ashyolar  (tosh,  sopol,  taxtakach,  pergament  va  boshqalarga)ga 

yozib  kelingan.  Muhammad  alayhissalom  vafotidan  so‘ng  uning 

targ‘ibotlarini  xalifa  Abu  Bakr  tartibga  solib  yozishini  Muhammad 

alayhissalom  hayotlarining  so‘nggi  davrlarida  unga  kotiblik  qilgan 

Zayd  ibn  Zobitga  topshiradi.  Ana  shu  tariqa  632-yilda  birinchi 

marta  Q ur’onning  to ‘la  bo‘lmagan  xomaki  nusxasi  paydo  b o iad i. 

Manbalarda  u  «Suhuf»  («Sahifalar»)  deb  tilga  olinadi.  Keyinchalik

---

V bob.  A rab xalifaligi davrida  M ovarounnahr va X uroson

139

boshqa  nusxalar  ham  paydo  bo‘ladi.  Xalifa  Usmon  davrida 

Q ur’onning hozirgi  nusxasini yozib tugallash muammosi hal  qilinadi. 

U  Zayd  ibn  Zobitga  Q ur’on  matnlarini  to ‘plagan  b a’zi  shaxslar bilan 

mavjud  to ‘plamlami  taqqoslab  yagona  matn  yaratishni  topshiradi. 

Matn  tayyor  b o ig a ch   651-yilda  Q ur’on  kitob  shakliga  keltiriladi. 

Bu  tarixda  «mus’haf»  ko‘pincha,  «Usmon  m us’hafi»  nomi  bilan 

yuritiladi.  Xalifa  bu  to ‘plam  tuzilib  bo‘lgach,  boshqa  undan  farq 

qiluvchi  to ‘plamlaming  barchasini  yo‘qotish  haqida  buyruq  beradi. 

«Usmon  m us’hafi»  muqaddas  kitob  sifatida  rasmiy  ravishda  e ’tirof 

etilgan.

Hazrati  Usmon  zamonida  ko‘chirilgan  Qur’onning  nusxalari 

haqidagi  fikrlar  ham  bir  xil  emas.  B a’zilar  uni  to ‘rt  nusxada 

ko‘chirilgan  desalar,  boshqa  birovlar  yetti  nusxada  ko‘chirilgan  deb 

isbotlamoqchi  bo‘ladilar.  Boshqa  fikrlar  ham  bor.  Harholda  xalifa 

Usmonning  topshirig‘i  bilan  tuzilgan  hay’at  tomonidan  yozilgan 

Q ur’on  olti  nusxada  bo‘lgan  deb  isbotlovchi  muarrixlar  ko‘pchilikni 

tashkil  etadi.  Tarixiy  manbalar  asosida  aniqlangan  bu  nusxalar: