Bob. Investitsiya loyihalari samaradorligini baholashning nazariy asoslari

Iqtisodiy baholash esa, investitsiya loyihasining potentsial qobiliyati, shu loyihaga q ilga a lag lar i g qiymatini saqlab qolishda va ularning sishi s r ati i etarli darajasini yaratib berishda foydalaniladi. Quyidagi 5-rasmda har bir mezon i ha asosiy aniqlash usullari keltirilgan:



5-rasm. Investitsiya loyihasi samaradorligini baholash²⁰.

Taqdim etilayotgan e t i i estitsiyalashda moliyaviy baholash (yoki moliyaviy asoslanganlik bahosi) investitsiya jarayonining ajralmas qismi hisoblanadi. Investor moliyaviy holati a l lga yuridik yoki jismoniy shaxslar bilan hech qanday munosabatlar olib bormaydi. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda, korxonalar moliyaviy hisobotlarini ommaviy-axborot vositalari orqali yoki har xil t pla lar holatida chop etili , e l qilish r al h lat hisoblanadi. Bu t pla lar orqali kompaniyalarning moliyaviy holati t g risi a a l tlar olish mumkin.Jahon amaliyotida investitsiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini baholashning bir qancha usullari ishlab chiqilgan li , ularni shartli ravishda ikki katta guruhga lish mumkin:

• 
  Oddiy (yoki statistik) baholash usullari;
  
• 
  diskontlashga asoslangan baholash usullari.
  

Birinchi guruhga quyidagilar kiradi:

• 
  investitsiya qoplash muddati (Payback Period , PP);
  
• 
  investitsiya samaradorligi koeffitsienti (Accounting Rate of Return, ARR).
  

Ikkinchi guruhga quyidagilar kiradi:

• 
  sof joriy qiymatni aniqlash usuli (Net Present Value, NPV);
  
• 
  foydaning ichki e ri i hisoblash usuli (Internal Rate of Return, IRR);
  
• 
  investitsiyalarning rentabelligini hisoblash usuli (Profitability Index, PI);
  
• 
  diskontlashning qoplash muddatini hisoblash usuli (Discount Payback Period, DPP).
  

Investitsiya loyihalarining samaradorligini diskontlash asosida baholash usullari har qanday investitsiya loyihasining daromadliligini, samaradorliligini, foydaliligini hamda ularning jalb etuvchanligini aniqlab bera oladi. Lekin ayrim hollarda investitsiya loyihalarini baholashda barcha usullarni q llash zaruriyati l asligi ham mumkin. Bu usullarning q lla ilishi tahlil qilinayotgan har bir loyihaning ziga xos jihati va xususiyatlarini inobatga olgan holda amalga oshirilishi lozim.

Loyihaning jalb etuvchanligini baholash usullari uning barcha xususiyatlarini ochib bera olmasa ham, loyihaning haqiqiy samaradorligini aniqlashda asosiy xizmat vazifasini ta i.