Bob. Bozor tarkibi, bozor kuchi

Strategik guruhlar

Strategik guruhlarning yondashuvi dastlabki sanoat darajasi va 7.1- bo‘limda muhokama qilingan keyingi darajadagi yondashuvlar o‘rtasidagi yo‘lni boshqaradi. Strategik guruhni xulq-atvori o‘xshash bo‘lgan va boshqa firmalarga bir xil guruhdagi asosiy raqobatchilari sifatida qarashga moyil bo‘lgan firmalar guruhi deb ta’rif berish mumkin (Oster, 1999). Strategik guruh a’zolari o‘zaro bog‘liqligini tan oladilar va bu tan olish ularning xulq-atvorini shart qiladi. Strategik guruhlar uchun harakatchanlik chegaralari a’zo bo‘lmagan guruhga qo‘shilishining oldini olish orqali kirish to‘siqlariga o‘xshash rol o‘ynaydi.

Masalan, Buyuk Britaniyaning farmatsevtika sanoatiga kirish to‘siqlari abituriyentning tovar yoki umumiy mahsulotlar bilan raqo- batlashishni xohlashiga bog‘liq; va mavjud umumiy ishlab chiqaruvchi, agar u tovar mahsulotlariga o‘tishga harakat qilsa, harakatlanish to‘siqlariga duch keladi. Harakatlanish to‘siqlari ba’zi bir firmalar guruhlari uchun bir xil tarmoqdagi boshqa kompaniyalarga nisbatan doimiy ravishda yuqori foyda olish tendensiyasini keltirib chiqarishi mumkin. Aniqrog‘i, turli xil strategik guruhlardagi firmalar o‘rtasidagi o‘rtacha rentabellik o‘zgarishi miqdori quyidagi omillarga bog‘liq:

• 
  Guruhlarning soni va hajmi. Agar strategik guruhlar hajmi jihatidan juda ko‘p va o‘xshash bo‘lsa, raqobat hajmi jihatidan heterojen bo‘lgan oz sonli strategik guruhlar mavjud bo‘lishiga qaraganda yanada kuchayishi mumkin.
  
  • 
    Guruhlarning turli xil strategiyalarga amal qilish darajasi. Agar strategik guruhlar reklama va izlanishlar va ishlanmalar kabi ixtiyoriy xarajatlarga sarmoya kiritish moyilligi jihatidan farq qilsalar, o‘rtacha rentabellikdagi farqlar kattalashishi mumkin.
    
  • 
    Guruhlarning o‘zaro bog‘liqlik darajasi. Agar turli xil strategik guruhlar xizmat ko‘rsatadigan bozorlar segmentlarga bo‘linishga moyil bo‘lsa, rentabellikdagi farqlar, ehtimol, guruhlar bir xil mijozlarni jalb qilish uchun raqobatlashadigan holatga qaraganda ko‘proq bo‘lishi mumkin.
    

Agar strategik guruh mazmunli yoki foydali konsepsiya bo‘lsa, guruhlar orasida guruhlarga qaraganda rentabellikda katta farq bo‘lishi kerak. Porter 38 ta iste’molchilarga mo‘ljallangan sanoat uchun AQSH ma’lumotlaridan foydalangan holda strategik guruhlarni aniqlashga qaratilgan. Yetakchilar kompaniyalar deb aniqlanadi, ular sanoatdagi daromadlarning kamida 30 foizini tashkil etadi. Yetakchi guruh uchun rentabellik konsentratsiya, miqyos tejamkorligi, reklama va sotish nisbati, kapitalga talab va sanoatning o‘sishi bilan ijobiy bog‘liqdir. Kuzatuvchilar guruhi uchun rentabellik konsentratsiya bilan teskari bog‘liq, ammo sanoat o‘sishi va kapital talablari va rentabellik o‘rtasida ijobiy bog‘liqlik mavjud. Ikki guruh o‘rtasidagi farqlar strategik guruhlar mavjudligiga dalil sifatida keltirilgan.

3.