М18
тизими
ўз ахборотларини шакллантиришда фойдаланади.
Қарорларни
қувватлаш
(Б88) ахборот тизими.
Б88
-
муаммоли оғир вазиятларда қарорлар қабул қиладиган
шахсларга
ёрдам беришнинг автоматлаштирилган компьютер тизими бўлиб, маълумортларни
тўлиқ ва ҳаққоний таҳлил қили
ттт
имкониятига эга.
Б88
тизими таҳлил жараёнида
ички ва ташқи манбалар маълумоларидан ҳам фойдаланади.
Масалан, фирма ўзи учун дистрюбетрликга маълум бир ҳудуддан мижоз
қидирмоқда. Мавжуд ахборотлар базасида мижоз тўғрисида етарли маълумотлар
йўқ. Шундай ҳолларда
Б88
тизими ўрганилаётган мижоз тўғрисидаги барча
ахборотларни шакллантириб беради.
Таҳлил ва таклиф тайёрлаш учун
Б88
тизими қуйидаги дастурлардан
фойдаланади:
•
Маълумотлар ақлли таҳлили;
•
Маълумотлар базасидан мавзуга оид билимларни қидириш;
•
Ўхшаш ҳолатларни таҳлил қилиш;
•
Муаммони имитация қилиб кўриш;
•
Г енетик ва эволюция алгоритмларини ишлаб чиқиш;
•
Нейрон тизими асосида моделлаштириш;
•
Муаммоли вазият таҳлилини амалга ошириш;
•
Когнитив моделлаштиришдан фойдаланиш.
Б88
тизими компания фаолияти тўғрисидаги ҳисоб
маълумотлари асосида
оператив ва стратегик бошқарув
вазифаларини ҳал қилиш имконини беради.
Б88
тизими
-
бу корпорациянинг ўз ишланмалари ва сотиб олинган (Огас1е, 1ВМ,
Содпоз) дастурий маҳсуллардан ёрдамида маълумотларни
таҳлил қилиш, моделлаштириш, прогнозлаш ва бошқарув қарорларини қабул
қили
ттт
га. хизмат
қиладиган дастурий маҳсуллари мажмуидир.
ХХ асрнинг 50
-
йиллари охири ва 60
-
йиллари бошларида Карнеги технология
институти томонидан биринчи марта Б88 тизимларини ишлаб чиқиш бўйича
назарий тадқиқотлар олиб борилади. Массачутец технология институти
мутахассислари 60
-
йилларда назарияни амалиёт билан бирлаштиришга
муваффақ бўладилар. Амалга оширилган тадқиқотлар натижасида ХХ асрнинг 80
-
йиллари ўрталари ва охирларига келиб Е18, ОБ88, ОБ88
каби тизимлар пайдо
бўла бошлади. 1987 йилда Техаз 1п81гишеп!8 компанияси томонидан Шйеб
АМше8 учун Оа1е Аззтдпшеп! ^^8р1ау тизимини ишлаб чиқади. Бу анча парвоз
йўқотиш эвазига кўриладиган зарарларни камайтиради. Дастур ёрдамида 0’Наге в
Чикаго, Колорадо штати Денвере каби Халқаро аэропортларни самрали бошқариш
имконияти яратилади.
1990-
йилда Б88 тизими имкониятларининг
кўлами маълумотлар омборлари ва ОЬАР воситаларини жорий этиш эвазига яна
кенгаяди.
Раҳбарлар учун ахборот тизими (Е18
-
ЕхееиИуе 1пҒогшаИоп 8у8!еш
).
Ушбу тизим стратегик менеджерлар учун белгиланган бўлиб, тизим ички ва
ташқи ахборотлар базасига кириб стратегик вазифалар ижросини таъминлаш учун
ахборотлар етказишга мўлжалланган. Е18 олий раҳбариятга бизнес учун ахборот
ва маълумотларни етказиб бериш тизими ҳисобланади. Е18 ахборот тизимида
ҳисоботлар тузиш ва маълумотларни таҳлил қилишга
устувор вазифа сифаида
қаралади. Тизим раҳбарларга бозордаги ўзгаришлар аниқлаш, маълумотларни
таққослаш ва бозордаги вазиятга баҳо бериш ҳамда мавжуд ёки юзага келиши
мумкин бўлган муаммони ҳал этишга ёрдам беради.
Ахборот таъминоти эксперт тизими.
Давлат, жамият ва шахслар учун ҳар қандай ахборотнинг аҳамияти ошиб
бориши сабабли ҳозирги кунда ахборотларга бўлган талаб ортиб бормоқда. Шу
сабабли жамиятда ахборот таъминотини ошириш устувор вазифа бўлиб қолмоқда.
Ахборот таъминоти эксперт тизими
-
маълум фан йўналишида етарли
билим ва тажрибага эга мутахассислардан фойдаланишга асосланган инллектуал
ахборот тизимидир.
Ахборотлардан фойдаланишнинг эксперт тизими маълумотларидан барча
тоифадаги бошқарув тузилмалари менеджерлари томонидан фойдаланилади.
Чунки манба ахборотлари соҳага оид махсус билим ва тарибаларга эга, ўзларига
қўйилган
вазифаларни малакали бажарадиган
мутахассислар томонидан
шакллантираладиган ахборотлар ҳисобланади. Ушбу тизимнинг бошқа ахборот
тизимларидан фарқли жиҳатлари:
1.
Ахборотлар электрон тарзда шакллантириш, жамлаш ва қайта
ишлашда малакали шахснинг иштирок этади.
2.
Маълумотлар электрон таҳлил натижалари малакали инсонлар
тафаккури ёрдамида мантиқий таҳлил ва хулоса асосида жамланади.
3.
Ахборотлар базасини шаклантиршда алгоритмлар тизими асосида
тайёрланган маҳсулотлар мутахссислар ёрдамида тадқиқотларнинг
эвристик
усули асосида баҳоланади.
Эксперт тизимининг афзаллари: малаканинг йўқотилмаслиги, уни кўрсатиш
имконияти борлиги, ҳужжатлаштирилиши, қайташ ишлаш, бойитиш, кўпайтириш
қулайлиги ва эмоциялардан холи бўлиши ҳисобланади.
Ушбу тизим қайд этилган афзалликлар билан қуйидаги камчилкларга ҳам эга:
янги концепция ва қоидаларга мослашиши қийин, эксперт хизматлари нархинининг
юқорилиги, экспертлар қаторига малакасиз ходимларнинг кириб қолиши.
Диаграмма ва жадваллар шакли ахборот тизимлари.
Ахборотлар етказиб бериш турли шакл ва воситалар орқали амалга
оширилади. Бизнес учун зарур ахборотлар менеджерлар талабига кўра жадвал,
диаграмма каби кўринишларда содда ва тушунарли шаклларда хам тайёрланади.
Бундай ахборотлар тезкор бошқарув ва қарорларни қабул қилиш учун мақбул
ҳисобланади
.
ХХ асрда ахборотларни етказишнинг оммавий характерига эга бўлган
воситалари жадвал ва диаграммаларда ахборотларни шакллантитириш ҳамда
уларни фойдаланувчиларга етказиш бирмунча такомиллашди. Ҳозирда
информация технологиялари асосида жадвал ва диаграммалар тарзида
ахборотларни шакллантириш тизими замонавий ва қулай даражада амалга
оширилмоқда.
Жадвал-
рақамли маълумотлар тўғрисидаги ахборотларни мақсад асосида
шакллантириш ва тизимлаштитрилган шакли фойдаланувчиларга етказиш
воситаси ҳисобланади. Рақамли маълумотлар таблица ёрдамида ахборотни
шакллантитриш мақсади бўйича вертикал ҳамда горизантал қаторлар ёрдамида
қайта ишланиб тизимлаштирилади.
Жадвалларнинг оддий, гуруҳланган ва комбинациялашган турлари мавжуд.
Жадваллар фойдаланувчи талабига асосан бошқарув қарорлари учун зарур
бўлган шаклда тайёрланиши мақсадга мувофиқ.
Оддий жадваллар
-
хронологик, ҳудудий ёки руйхат кўринишда бўлиб,
уларда гуруҳ тарзидаги маълумотлар бўлмайди. Масалан, университет
факультетларида таълим оладиган талабалар тўғрисидаги умумий маълумот
оддий жадвал шаклида қуйидаги кўринишда тузилади.
