Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
ALISHER NAVOIY NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
O`ZBEK FILOLOGIYASI FAKULTETI 
 “HOZIRGI ADABIY JARAYON” FANIDAN
MUSTAQIL ISH MAVZULARI VA UNI BAJARISH BO`YICHA 
 USLUBIY TAVSIYALAR
KIRISH 
O’quv jarayonini takomillashtirishning asosiy ko’rinishlaridan biri – o’qitishni 
individuallashtirish asosida bo’lajak mutaxassislarning ijodiy qobiliyatlarini uyg’otish va 
kamolotga tomon o’stirishdir. Bu muammoni hal qilishda talaba mustaqil ishi (TMI)ning yangi 
va ta’sirchan shakllarini izlab topish va foydalanish qo’l keladi. 
Shu nuqtai-nazardan «Talaba mustaqil ishi (TMI)ni tashkil etish, nazorat qilish va 
baholash tartibi to’g’risida Nizom»ning qabul qilinganligi katta ahamiyat kasb etadi (Uning 
matnini to’liq keltirish TMIni keng sharhlashdan ozod qiladi).
Darvoqye, yuqori malakali mutaxassis yetishtirish uchun talabani faqat o’qitishgina 
(tayyorga-ayyor) emas, balki uni o’qishga o’rgatish (o’zi izlashiga, topishiga, asoslashiga, ijodiy 
yondoshishiga imkoniyat yaratish) bugungi kunning bosh vazifasini ham saviyali bajarish talab 
etiladi. Chunki oddiy bilim berishdan ko’ra, mustaqil o’qishga o’rgatish, mustaqil bilimga ega 
bo’lish jarayonini boshdan kechirish va haqiqatni kashf etish dolzarbdir. 
TMI – talabaning izchil rejalashtirilgan ishi sanaladi, u muayyan fan bo’yicha 
belgilangan topshiriqlarni uslubiy ko’rsatmalar asosida o’qituvchi rahbarligida, lekin uning 
bevosita ishtirokisiz bilvosita bajariladigan ish sanaladi. 

---

Ana shu talabdan kelib chiqib, filolog – bakalavrlar uchun «Turkiy xalqlar adabiyoti 
tarixi» fani bo’yicha mustaqil ish uchun beriladigan topshiriqlarning mazmuni, shakli va hajmini 
belgilashga harakat qildik. Bu fanning 3-kursning ikkinchi semestrida o’qitilishini nazarda tutib, 
TMIni qiyinchilik darajasini ham hisobga oldik va hukmingizga havola qildik. 
Talaba mustaqil ishini tashkil etish, 
nazorat qilish va baholash tartibi to’g’risida 
hozirgi zamon o’zbek adabiyoti kafedrasining nizomi 
1.
Umumiy qoidalar 
1.1.Talaba mustaqil ishini tashkil etish, nazorat qilish va baholash tartibi to’g’risida Hozirgi 
zamon o’zbek adabiyoti kafedrasining nizomi Samarqand Davlat Universiteti tomonidan 2005 
yil 29 apreldagi 9-bayonnomasi bilan tasdiqlangan «Talaba mustaqil ishini tashkil etish, nazorat 
qilish va baholash tartibi to’g’risida nizom» hamda Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 
2005 yil 21 fevraldagi 34-son buyrug’i bilan tasdiqlangan «Talaba mustaqil ishini tashkil etish, 
nazorat qilish va baholash tartibi to’g’risida Namunaviy nizom» asosida ishlab chiqildi va u 
kafedrada O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 16 avgustdagi «Oliy 
ta’limning davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to’g’risida»gi 343-son qaroriga muvofiq kadrlar 
tayyorlash sifatini nazorat qilishda talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish, nazorat qilish va 
baholash tartibini belgilaydi. 
1.2 Mustaqil ta’lim talabaning kafedra o’qituvchilari tomonidan muayyan fan bo’yicha 
belgilangan topshiriqlarni o’qituvchi rahbarligida, lekin uning ishtirokisiz bajaradigan rejali 
ishidir. 
1.3. Talabalarning mustaqil ishi kafedra o’quv rejasidagi muayyan fanni o’zlashtirish va 
kengaytirish uchun belgilangan o’quv ishlarining ajralmas qismi bo’lib, reyting tizimi talablari 
asosida nazorat qilinadi. 
1.4. O’quv semestri yakunida talabaning mustaqil ishi bo’yicha to’plagan reyting ballari 
har bir fan bo’yicha auditoriyadagi o’quv ishlariga berilgan reyting ballari bilan birgalikda 
reyting jurnali, guruh qaydnomasi, reyting daftarchasida qayd etiladi. 
II. Talaba mustaqil ishining maqsad va vazifalari 
2.1 Talaba mustaqil ishining asosiy maqsadi – o’qituvchining rahbarligi va nazorati 
ostida talabada muayyan o’quv ishlarini mustaqil ravishda bajarish uchun zarur bo’lgan bilim va 
ko’nikmalarni shakllantirish va rivojlantirish hamda ularni auditoriya mashg’ulotlarida berilgan 
nazariy va amaliy bilimlardan amalda foydalanishga o’rgatishdir. 
2.2. Talaba mustaqil ishining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
- dars paytida o’tilgan mavzular bo’yicha bilimlarni qayta ishlash va mustahkamlash; 
- fan yuzasidan olgan bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish; 
- tushunchalarini kengaytirish va mustaqil fikrlash qobiliyatini shakllantirish; 
- yangi bilimlarni mustaqil tarzda puxta o’zlashtirish; 
- vaqtli matbuot materiallaridan foydalanish; 
-an’anaviy o’quv va ilmiy adabiyotlar, me’yoriy hujjatlar bilan ishlash; 
- topshiriqlarni bajarishga ijodiy yondoshish;
- fan yuzasidan berilgan ilmiy-nazariy, badiiy asarlar bilan tanishish va ularni 
mukammal o’zlashtirish. 
III. Talaba mustaqil ishining tashkiliy shakllari 
3.1. Talabalar mustaqil ishlarining shakli va hajmini belgilashda quyidagi jihatlar 
e’tiborga olinadi: 
-
talabalar o’qishining bosqichi; 
-
muayyan fanning o’ziga xos xususiyati va o’zlashtirishdagi faoliyati;
-
talabaning qobiliyati hamda nazariy va amaliy tayyorgarlik darajasi (tayanch bilimi); 
Mustaqil ish uchun beriladigan topshiriqlarning mazmuni, shakli va hajmi, qiyinchilik 
darajasi semestrdan semestrga, talabalarda bu bo’yicha ko’nikmalar hosil bo’lishiga muvofiq 
ravishda o’zgarib boradi. 

---

3.2. Talaba mustaqil ishini tashkil etishda quyidagi shakllardan foydalaniladi: 
- ayrim nazariy mavzular bo’yicha o’quv adabiyotlari yordamida mustaqil ravishda 
ma’ruza matni yoki konspekt tayyorlash va o’zlashtirish; 
- berilgan mavzu bo’yicha referat tayyorlash; 
- seminar va amaliy mashg’ulotlarga tayyorgarlik ko’rish; 
- laboratoriya ishlarini bajarishga tayyorgarlik ko’rish; 
- ma’lum mavzu bo’yicha ko’rgazmali qurollar tayyorlash; 
- kurs ishi (loyihasi)ni bajarish; 
- nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llash; 
- amaliyotdagi mavjud muammolarning yechimini topish; 
- ilmiy maqola, anjumanga ma’ruza tezislarini tayyorlash. 
O’qitilayotgan fanning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda talaba mustaqil ishini tashkil 
etishda boshqa shakllardan ham foydalanilishi mumkin. Talabalarga qaysi turdagi topshiriqlarni 
berish lozimligi kafedra o’qituvchilari tomonidan belgilanadi. 
3.3. Talabalar mustaqil ishini samarali tashkil etish uchun quyidagilar talab etiladi: 
-
TMI (talabalar mustaqil ishi)ning barcha shakllarini tashkil qilishga asosli yondashish; 
-
TMI ning barcha bosqichlarini (turlarini) muvofiqlashtirish; 
-
TMI ning bajarilish sifati ustidan qat’iy nazorat o’rnatish; 
-
TMI ni tashkil etish va nazorat qilish mexanizmini yaratish va takomillashtirib borish. 
3.4. Talabalarga beriladigan mustaqil ta’lim topshiriqlari muvaffaqiyatli yakunlanishi uchun 
quyidagilarga jiddiy e’tibor berish talab etiladi:
- nima maqsadda berilayotganligi (bilimni mustahkamlash, yangi bilimlarni o’zlashtirish, 
ijodiy faollikni oshirish, amaliy ko’nikma va malakalarni shakllantirish va h.k.); 
-
bajariladigan vazifalar, topshiriqlarning aniq-ravshan belgilanishi; 
-
konsultasiya va boshqa yordam turlarining to’g’ri belgilanishi (yo’llanma va ko’rsatma 
berish, mavzuning mazmuni va mohiyatini tushuntirish, topshiriqlarni bajarish usullari bo’yicha 
tushuncha berish, muammoli o’rinlarni birgalikda hal qilish va h.k.); 
-
nazorat vaqti, shakli va turlarini aniq belgilab olish (amaliy, seminar, laboratoriya 
mashg’ulotlari, konsultasiya uchun yoki nazorat uchun maxsus ajratilgan vaqt; ma’ruza yo 
referat matni, bajarilgan topshiriqlar daftari, nazorat ishlari, uy vazifasi daftari, kurs ishlari, test, 
maqola, nostandart topshiriqlar, savollar, maqola, ko’rgazmali jihozlar va ijodiy ishlar; savol-
javob, bajarilgan ish mazmuni va mohiyatini tushuntirib berish, yozma shaklda bayon qilish va 
h.k.). 
3.5. Talabalar mustaqil ishi shartli ravishda uch turga ajratiladi: 
-
takrorlash va mashq qilish; 
-
yangi bilimlarni mustaqil o’zlashtirish; 
-
ijodiy xarakterdagi (izlanishni talab qiladigan) ishlarni bajarish. 
Takrorlash va mashq qilishda talaba dars mashg’ulotlari paytida olgan bilimlarini takrorlaydi, 
tahlil qilib, fikrlab ko’radi, qayta ishlab chiqib, mustahkamlaydi va eslab qoladi, amaliy 
topshiriqlarni bajarish ko’nikmalari va malakalarini shakllantiradi. 

---

Yangi bilimlarni mustaqil o’zlashtirishda talaba axborot manbalarini izlab topish, ular ustida 
ishlash, konspektlashtirish, fikrlarini izchil bayon qilish bo’yicha ko’nikma va malakalarini 
egallaydi, mustaqil ta’lim olish metodlarini o’rganadi.
Ijodiy xarakterdagi topshiriqlarni bajarishda talaba muammoli vaziyatlarni aniqlash, tahlil 
qilish va mustaqil ravishda qaror qabul qilish ko’nikmalarini egallaydi, masalani hal qilishga 
ijodiy yondashishga o’rganadi, test va topshiriqlar tuzish, ko’rgazmali vositalar tayyorlash, ilmiy 
xarakterdagi, izlanishlarni talab qiladigan masalalarni hal qilish metodlari bilan tanishadi. 
3.6. Kafedra o’qituvchilari tomonidan talabalar mustaqil ta’limini tashkil qilish bo’yicha 
quyidagilar ishlab chiqiladi: 
- mustaqil o’zlashtirish uchun mo’ljallangan ma’ruzalar va referatlar mavzusi; 
-
mustaqil o’rganish uchun ilmiy-nazariy, badiiy adabiyotlar ro’yxati. 
IV. Talabaning mustaqil ish bo’yicha faoliyatining 
turlari, nazorat va himoya shakllari 
4.1. Talabalar mustaqil ishlarini nazorat usullarining o’ziga xosligiga ko’ra ikki turga 
ajratiladi: 
1) Dars mashg’ulotlarida (auditoriya soatlarida) o’tilgan mavzularni takrorlab, qayta 
ishlash, chuqurlashtirish va mustahkamlash; 
2) Mustaqil ravishda yangi mavzularni o’zlashtirish va ijodiy ishlarni bajarish. 
Birinchi tur ishlar bo’yicha talabalarning nazariy va amaliy bilimlarni o’zlashtirib borish 
darajasini, amaliy mashg’ulotlarga (amaliyot, laboratoriya, seminar darslari) tayyorgarlik 
saviyasini va uy vazifalarining bajarilish sifatini tekshirish, odatda, nazorat ishlari va savol-
javob, suhbat, munozara, amaliy topshiriqlarni bajartirib ko’rish va h.k. usullarda asosan 
amaliyot dars paytida nazorat (joriy nazorat) qilinadi. Joriy nazoratda talabaning dars paytida 
o’tilgan materiallarni o’zlashtirish va uyga berilgan topshiriqlarni bajarishdagi faolligi, bajarish 
saviyasi va o’zlashtirish darajasi, shuningdek, davomati e’tiborga olinadi.
Ikkinchi tur ishlar (mustaqil ta’lim olish) predmet bo’yicha o’quv dasturida auditoriya 
darslarida o’tish mo’ljallanmagan yangi mavzu yoki darsda qisqa bilim berilgan mavzular 
bo’yicha ma’lumot va axborotlarni mustaqil ravishda izlab topish, tahlil qilish, 
konspektlashtirish (yoki referat tarzida rasmiylashtirish) va o’zlashtirish, bajarish va o’zlashtirish 
sifatining nazorati darsdan tashqari paytlarda, maxsus belgilangan konsultasiya soatlarida rahbar 
(amaliyot yoki ma’ruza o’qituvchisi) tomonidan amalga oshiriladi.
5.2. Talaba mustaqil ishiga rahbarlik qilish kafedrada tuziladigan va fakultet dekani 
tomonidan tasdiqlanadigan konsultasiyalar jadvali asosida amalga oshiriladi. 
5.3. Talabaning mustaqil ishi bo’yicha konsul’tasiya soatlari gurux jurnalida qayd etib 
boriladi. 
5.4. Talabaning mustaqil ishini baholash «Talaba bilimini nazorat qilish va baholashning 
reyting tizimi haqida Nizom» asosida amalga oshiriladi.