Bmi mashhura

3.3. ARENLARNING NEFTKIMYO SENTIZIDA ISHLATILISHI

Arenlar, asosan benzol, toluol, ksilollar ko’p tonnali neftkimyo mahsulotlariga kiradi. Dunyo miqyosida shu moddalarni ishlab chiqarish to’xtovsiz o’sib bormoqda, chunki ularga talab katta. AQSH va MDH davlatlarida arenlar asosan benzin fraksiyalarini reforming qilib olinadi.

G’arbiy Yevropa davlatlarida arenlar piroliz maxsulotlaridan ajratib olinadi.

Arenlarning dunyo miqyosida olinishi. Benzolning asosiy qismi stirol olish uchun ishlatiladi 20% benzol fenol olish uchun, 15% benzol siklogeksan (kaprolaktam olishda) va adipin kislota olish uchun ishlatiladi. Toluol erituvchi va benzin uchun yuqori oktanli komponent sifatida ishlatiladi. 16% ksilollar benzinga qo’shiladi, ya’ni, yuqori oktanli komponent sifatida, 17% erituvchilar sifatida va 67% alohida izomerlarga ajratilib ishlatiladi. o-ksilolning deyarli barchasi ftalen angidrid olish uchun ishlatiladi. m- ksilol, asosan o- va n- izomerlarga aylantiriladi. Oksidlanib –ammoniylash jarayonini qo’llab, m-ksiloldan izoftalonitril, m-ksilolendinamin, m- ksilolenddizotsionat va shular asosida poliuretan olinadi. Naftalinni alkillash usuli bilan surkov moylarini qotish haroratini pasaytiradigan depressor olinadi.