Blic sorawlar geografiyalıq qabıq ?

BLIC SORAWLAR

1. Geografiyalıq qabıq ?

1. Geografiyaliq qabiq bul-Atmosferanıń tómengi qatlamı — troposfera, litosferanıń ústingi gewek qatlamı, gidrosfera hám biosferalardı óz ishine alǵan hám de óz ara tásir etip turatuǵın pútin qabıq Jerdiń geografiyalıq qabıǵı dep ataladı. Geografiyalıq qabıqtıń joqarı hám tómengi shegarasın, qalıńlıǵın ilimpàzlar hár túrli ótkizedi hám belgileydi. Kóp ilimpàzlar geografiyalıq qabıqtıń joqarı shegarasın troposferanıń joqarı bóliminen ótkizedi hám onıń qalıńlıǵın 30 — 35 km dep esaplaydı.

2. Geografiyalıq qabıqtıń tiykarǵı qásiyetleri?

2. Geografiyalıq qabıqtıń tiykarǵı qásiyetlerine keletug’in bolsam olar to’mendegilerden ibarat: Geografiyalıq qabıqtıń birinshi ózgesheligi, onıń quramlıq bólimleri — litosfera, gidrosfera, atmosfera hám biosferalar úzliksiz óz ara baylanısta bolıwı hám bir-birine tásir etiwi; ekinshi ózgesheligi, zat hám energiya almasıw procesleriniń bolıwı; úshinshi ózgesheligi, geografiyalıq qabıqta organikalıq tirishilik tiń, sonıń ishinde, insaniyat jámiyetiniń barlıǵı bolıp esaplanadı. Geografiyalıq qabıqtıń vertikal hám gorizontal dúzilisi, onıń tiykarǵı ózgesheligi. Geografiyalıq qabıqtıń vertikal dúzilisi degende, onıń quramlıq bólimlerin bálentlik boylap jaylasqan jaǵdayın túsiniw lazım. Geografiyalıq qabıqtıń gorizontal dúzilisi tábiyat kompleksleriniń keńlik, uzınlıq boylap tarqalıwı hám almasıp keliwinde belgili boladı. Buǵan klimat poyasları, tábiyat zonaları mısal boladı.

3. Geografiyalıq qabıqtıń tiykarǵı nizamlıqları?

3. Geografiyalıq qabıqtıń tiykarǵı nızamlıqlarına keletug’in bolsaq bul- Geografiyalıq qabıqtıń rawajlanıwında hám tábiyat kompleksleriniń túrlerge bóliniwinde de ózine tán nızamlılıqlar bar. Olar Jerdiń ulıwma geografiyalıq nızamlılıqları dep ataladı. Bul nızamlılıqlardı biliw insanǵa tábiyiy resurslardan aqılǵa muwapıq paydalanıwǵa, qorshàǵàn or tàlıqtı qorǵàwǵà hám oǵan zıyan tiygizbewge, ekologiyalıq jaǵdaydı buzbaw ilajların kóriwge imkan beredi. Bir pútinlik, zat hám energiyanıń tábiyatta aylanıp júriwi, dáwirlik yaki ritmlik qubılıslar, geografiyalıq zonallıq hám aymaqlıq geografiyalıq qabıqtıń ulıwma nızamlılıǵı boladı.

4. Geografiyalıq qabıq shegaraları ?

4. Bizlerge belgili, jer quyash sistemasındaǵı basqa planetalarǵa uqsap qabıqlı dúzilgen. Jerdi kosmostan baqlaǵan kosmonavt nelerdi kóredi? Jerdiń barlıq tárepinen hawa menen qorshalǵanlıǵı hám hawa qabıǵında bultlar júzip júrgenin kóredi. Bul jerdiń hawa qabıǵı—atmosfera. Jáne jerdiń polyusları átirapında júdá úlken aq daqlar — muz hám qarlar jatqanın, júdá keń maydandı suw—okean hám teńizler iyelegenin kóredi. Qurǵaqlıqta kóller, dáryalar kózge taslanadı. Bular jerdiń suw qabıǵı — gidrosfera.Qurǵaqlıqta toǵaylar, shóller, egislik atızlar, baǵlar, qala hám awıllar jaylasqan. Toǵaylar, eginzarlar, qala-awıllar, shóldalalar hám de okeanlar astında qattı taw jınısları bar. Bul taw jınısları Jerdiń qabıǵın payda etedi. Jer qabıǵı eń qattı qabıq. Barlıq janzatlar, ósimlikler, olar jasaytuǵın ortalıq bolsa birgelikte biosfera, yaǵnıy tirishilik qabıǵı dep ataladı.