Бизнеснинг молиявий фаолияти ва кредит билан таъминлаш шакллари

7.3. Qimmatli qog’ozlar, ularni tushunchasi va ahamiyati.
Aktsiya-hissadorlik jamiyati mablag’iga qo’shilgan ulushni ifodalovchi, uning egasiga sof foydaning bir qismini olish va ushbu jamiyatni boshqarishda qatnashish huquqlarini beruvchi qimmatli qog’ozdir.
Aktsiya qimmatli qog’ozlar bozorida oldi-sotdi qilinadi. Aktsiya qiymati aktsiyada qayd etilgan pul miqdoridir. U sotiladigan narx aktsiya kursi deb ataladi.
Aktsiya o’zining maxsus va o’ziga xos sifatlariga ega bo’lib, u boshqa turdagi qimmatli qog’ozlar orasida aloxida o’rin tutadi. Ana shunday xususiyatlaridan biri amal qilish muddati belgilanmagan qimmatli qog’oz ekanligidir. U aktsiyani chiqargan xissadorlik jamiyati faoliyati tugatilgunga qadar amal qilaveradi. Sotib olingan aktsiya o’z xissadorlarga jamiyat ixtiyoridagi umumiy mulkdan o’ziga tegishli ulushga huquqi borligi to’g’risida guvoxlik beradi.
Har qanday aktsiyani, u fuqaro yoki yuridik shaxs tomonidan sotib olinganmi yoki bepul ega bulinganmi, mulkdor qonunchilikka mos ravishda cheklanmagan xolda sotishi mumkin.
Aktsiya egasi, agar xissadorlik jamiyatining faoliyati tugatilsa, shu jamiyatning mulkini taqsimlashda ishtirok etish huquqiga egadir.
Boshqa qimmatli qog’ozlar (xazina majburiyatlari, obligatsiyalar, veksellar, depozit sertifikatlari) amalda kredit Quroli bo’lib, kredit munosabatlarini o’zida aks ettirsa, aktsiya mulkchilik munosabatlarini boshqaruvchi vosita hisoblanadi. Aktsiya egasi kompaniya xissadorlarining umumiy yigilishida u yoki bu qaror uchun ovoz berar ekan, mazkur jamiyatni boshqarishda ishtirok etish huquqiga ega hisoblanadi.
Mamlakatimiz xududida chiqarilayotgan aktsiyalar quyidagi turlarga bo’linadi:

• 
  Nomi yozilgan va "kursatuvchiga". Nomi yozilgan aktsiyada egasining ismi sharifi albatta yozilgan bo’lishi shart, agar aktsiyaning egasi yuridik shaxs bo’lsa, u xolda aktsiyaga Biznes faoliyatining nomi yoziladi. Nomi yozilgan aktsiyalar odatda nisbatan balandrok kiymatli qilib chiqariladi. Bu ularning fond bozoridagi muomalasi xususiyati bilan belgilanadi.
  

"Kursatuvchiga", ya’ni uni kursatgan kishiga mansubligini bildiradi va egasining nomi kursatilmaydi.

•