Бизнеснинг молиявий фаолияти ва кредит билан таъминлаш шакллари

7.2. Kredit turlari va kredit operatsiyalarini sug’urta qilish.
Kredit deganda uz egalari kulida vaqtincha bo’sh turgan pul mablag’larini boshqalar tomonidan ma’lum muddatga haq to’lash sharti bilan qarzga olish va qaytarib berish yuzasidan kelib chiqqan munosabatlari tushuniladi.
Kredit munosabati ikki sub’ekt o’rtasida yuzaga keladi: biri pul egasi, ya’ni qarz beruvchi; ikkinchisi pulga muxtoj, ya’ni qarz oluvchi. Kredit tovar va pul ko’rinishidagi mablag’larni:

• 
  qaytarib berishlik;
  
• 
  muddatlilik va
  
• 
  foiz to’lash shartlari asosida berish natijasida yuzaga keladi.
  

Kredit va moliya tushunchalari o’rtasida bir tomondan umumiylik bo’lsa, ikkinchi tomondan farqli jihatlari mavjud.
Agar moliya barcha xo’jalik sub’ektlarining o’ziga tegishli pul mablag’lari xususidagi aloqalarini anglatsa, kredit, bundan farqliroq, o’zga mulki bo’lgan pulni qarzga olib ishlatish borasidagi munosabatlarni bildiradi va bozor munosabatlarining bir unsuri hisoblanadi.
Moliya bilan kreditning umumiyligi shuki, ularning har hil bo’lishidan kelib chiqadi.
Moliyada o’z mulki bo’lgan pul resurslarini xoxlagan vaqtda, hech bir xarajatsiz ishlatishi mumkin. Kredit esa o’zgalar mulkini ishlatish uchun foizlar to’lash sharti bilan va qaytarib berish sharti bilan ishlatiladi. Respublika milliy iqtisodiyot tarmoqlari biznes faoliyatilarini kreditlashning eng muxim manbalaridan biri-xususiylashtirishdan tushadigan mablag’lardir.
O’zbekiston-xususiylashtirishdan tushgan barcha mablag’ni davlat byudjetiga emas, balki xususiylashtirilgan biznes faoliyatilarni qo’llab-quvvatlashga hamda bozor infratuzilmasini rivojlanishiga yo’naltirilgan dunyodagi kamdan-kam davlatlardan biri hisoblanadi.
Shunday qilib, xususiylashtirilgan biznes faoliyatlarini mablag’ bilan ta’minlashning birinchi xususiyati shundaki, mablag’lar davlat tasarrufidan chiqarish hisobiga hosil bo’ladi va Davlat mulki qumitasining maxsus hisob varag’ida jamg’ariladi.
Ikkinchi xususiyati shundan iboratki, Respublika Moliya Vazirligi bilan kelishilgan xolda kreditdan foydalanishning imtiyozli suriluvchi foiz stavkalari belgilanadi. Foiz stavkasi miqdorining o’zgarishi xar chorakda yuz beradi, lekin u xar doim respublika o’rtacha bank foiz stavkasidan past bo’ladi. Shunday qilib, mulkchilik shaklini nodavlat mulkchilik shakliga o’zgartirgan biznes faoliyati yangi shakllarda faoliyat ko’rsatishining birinchi kunidanek uz biznes dasturini amalga oshirish uchun davlat biznes faoliyatilariga nisbatan foydaliroq shartlarda mablag’ olish imkoniga ega bo’ladi.