Biznesni tadqiq etish

 
 
Nazorat uchun savollar: 
1. Biznes tadqiqotlari asosan qanday yo’nalishlarda amalga oshiriladi?  
2.  Biznes  tadqiqotlari  yo’nalishlarini  belgilashda  qanday  omillarni  inobatga 
olish zarur?  
3.  Firmalarning  marketing  strategiyasiga  ko’ra  qanday  yo’nalishdagi 
tadqiqotlarni uyushtirish lozim.  
4. Biznes tadqiqotlari yo’nalishlari qanday belgilariga ko’ra turkumlanadi?  
5. Biznes tadqiqotlarida qo’llaniladigan uslublar nimalardan iborat? 
 
 

---

39 
3-BOB. BIZNESNI TADQIQ ETISh USULLARINI TANLASh 
 
3.1. Biznes tadqiqot jarayonlarini modellashtirish usullari 
Katta  sonlar  qonuni  va  biznesning  taqsimot  ehtimollari.  Haqiqatdan  ham 
kichik  biznes  hammani  qiziqtiradigan  soha,  iqtisodiyotni  harakatlantiruvchi  kuch, 
YaIMning  asosiy  qismini  tashkil  etuvchi  bo’lganligi  sababli  bozor  iqtisodiyoti 
sharoitida  barcha  rivoj-langan va  rivojlanayotgan  davlatlarda  ishlab  chiqarishning 
«lokomotivi» bo’lib maydonga chiqadi. Kichik biznes sub’ektlari harakatining har 
tomonlama  qulayligi,  serqirraligi  tufayli  tez  o’zgaruvchan,  noaniq,  nobarqaror 
bozor iqtisodiyoti sharoitida ularda «suv yuzida qalqib turish imkoniyati» nisbatan 
yuqoriroqdir.  
Mamlakatning  hududiy,  demografik  va  boshqa  o’ziga  xos  xususiyat-larini 
e’tiborga olgan holda, kichik biznesni rivojlantirishga viloyat yoki xudud bo’yicha 
yondoshish  maqsadga  muvofiq.  Kichik  biznes  rivojlanishini  tashkil  etish 
istiqbollarini  bashorat  qilish  va  shu  asosda  mintaqalarda  kichik  biznes 
rivojlanishini  boshqarishda  ko’p  jihatdan  xudud  bo’yicha  ilmiy  asoslangan 
iqtisodiy-matematik  va  ekonometrik  modellarning  roli  nihoyatda  katta. 
Ekonometrik  va  iqtisodiy-matematik  modellar  asosida  ularning  faoliyati, 
rivojlanishi  bashorat  qilinadi  va  shu  asosda  kichik  biznes  hududiy  darajada 
boshqariladi,  tartibga  solinadi.  Bashoratlashning  ko’plab  usullari  mavjud  bo’lib, 
ular quyidagicha turkumlanadi
1
(2.1.1-rasmga qarang). 
Bundan  tashqari,  professor  S.A.Sarkisyan  bashoratlashni  to’rt  pog’o-nali 
tasnifini keltirib o’tadi:
2
 1-pog’onada: faktografik, aralash va ekspert; 2-pog’onada: 
statistik,  analogik,  oldinlovchi,  to’g’ri,  teskari  bog’-lanishli;  3-pog’onada: 
ekstrapolyatsiya  va  interpolyatsiya,  regressiya  va  korrel-yatsiya,  omilli  modellar, 
matematik  analogiya,  tarixiy  analogiya,  ITT  ni  tadqiq  qilish,  texnika  darajasini 
tadqiq  etish,  so’rov,  tahlil,  g’oyalarni  generatsiyalash,  o’yin  modellari;  4-
pog’onada esa 3-pog’onadagi har bir basho-ratlash usuliga mansub 30 tadan ortiq 
usullar tasnifi keltirib o’tiladi. 
                                                           
1
 Е.В. Шикин, А.Г. Чхартишвили «Математические методы и модели в управлении». М.: Дело. 2015 г. стр. 190-208. 
2
 Теория прогнозирования и принятия решений.под.редак.проф.С.А.Саркисяна. М.:Высшая школа, 2014.стр.76-82. 

---

40