Bitta tugun nuqtali nivelir tarmog’ini tenglashtirish 2 soat. Laboratoriya mashg’ulotining mazmuni va maqsadi

³ - Laboratoriya mashg’uloti

Mavzu: Bitta tugun nuqtali nivelir tarmog’ini tenglashtirish - 2 soat.

Laboratoriya mashg’ulotining mazmuni va maqsadi: Mashg’ulot davomida tugunli va tugunsiz nivelir tarmoqlari bilan tanishish. Ularni tenglashtirishni o’rganish.

Маshg’ulotda foydalaniladigan asboblar va jihozlar: Nivelir tarmoqlari sxemasi, hisoblash formulalari.
Mavzu bo’yicha umumiy nazariy ma’lumotlar

Bitta tugun nuqtali nivelir to‘rini tenglashtirish

Absolut balandligi ma’lum А, В, С va D nuqtalardan nivelir yo’llari L₁ L₂ L₃ va L₄ o‘tkazilgan (1-rasm).

1-rasm.

To‘rning berilgan nuqtasini tenglashtirish uchun E tugun nuqta absolut balandligining ehtimoliy qiymatini aniqlash kerak. Berilganlar bo‘yicha E nuqtaning 4 ta alohida absolut balandliklar qiymatini topishimiz mumkin:

= H_{A +}

= H_{D +}

= H_{B +}

= H_{C +}

Nivelir yo’llarining vazni quyidagi formula orqali hisoblanadi:

P₁ = ; P₂ = ; P₃= ; P₄ = ;

E tugun nuqtaning ehtimoliy qiymati:

H_E = (1)

Bundan keyin farq tuzamiz va alohida yo’llarining Bog’lanmaslik xatoligini topamiz:

– H_{e =}

– H_{e =}

– H_{e =}

– H_{e =}

Bu bog’lanmaslik xatoliklari teskari ishora bilan teng yo’lining hamma stansiyalariga tarqatib chiqiladi va boshqa punktlarning absolut balandliklari topiladi. Hisoblashni sodda lash tirish uchun (1) formulaga aniqlanayotgan absolut balandlikning taxminiy qiymati H₀ kiritiladi, keyingi hisoblashlar qoldiqlar bilan bajariladi:

Qoldiq:

- H₀ = ₁; - H₀ = ₂; - H₀ = ₃; - H₀ = ₄;

Unda formula (1) quyidagi ko‘rinishni oladi:

H_E = H₀ + (2)

Yakka nivelir yolini sodda usullarda tenglash

II-sinf M 2001 va M 2015 markalar oralig‘ida o‘tkazilgan bir yo‘ldan iborat nivelir yo‘lini reper otmetkalarini hisoblashni va nisbiy balandliklarni tenglashtirishni misol tariqasida ko’rib chiqamiz.

Har bir seksiyaning to’g’ri va teskari yo‘llaridan nisbiy balandliklar farqlari bo’yicha 1 km yo‘lning o‘rtacha nisbiy balandliklar o‘rta kvadratik xatoligi va tenglashtirilgan reperlar otmetkalari o‘rta kvadratik xatoligini hisoblash talab qilinadi. Topshiriqni bajarish uchun sxematik chizmada (2-rasm) ma’lumotlar berilgan; chizmada boshlang’ich markalarning raqami va balandlik belgilari (surat va maxraj tarzda), oraliq reperlarning raqamlari, har bir seksiyaning uzunligi (kilometrlarda). Har bir seksiyadagi nisbiy balandliklar to’g’ri va teskari yo’l bo’yicha surat va maxraj tarzda berilgan.

2- rasm. III-sinf yakka nivelir yo’li sxematik chizmasi.

Topshiriqni echish uchun yakka nivelir yoli reperlari otmetkalari va nisbiy balandliklarini tenglash vedomostini tuzish kerak (1- jadval). Jadvalning 1, 2, 3, 4 va 5-ustunlariga sxematik chizmadan boshlang’ich ma’lumotlar va o’lchangan qiymatlar ko’chirib yoziladi.

To’g’ri va teskari yo’llardagi nisbiy balandliklar farqlari: