Битирувчи талабаларда меҳнатга қобилиятлилик динамикасини ўрганиш

O'zini o'zi ishontirish prinsipning mohiyati shundaki, biz o'zini o'zi ishontirish yordamida ichki obrazlarimizni ongimizda aks-sado sifatida bir necha marta takrorlanadigan so'zlar bilan ifodalaymiz. O'zining ichki kuchi va qo'llab-quvvatlanishi bilan to'lgan bu so'zlar his-tuyg'ular darajasida chuqur qabul qilinadi. Bunday ichki aks-sadoni «Men buni qila olaman» so'zlarida namoyon bo'ladigan munosabat, niyat va mayl sifatida ifodalash mumkin. O'zini o'zi ishontirish muvaffaqiyatga erishish mum-kinligi haqida birinchi shaxs nomidan hozirgi zamonda ifodalangan aniq ta'kiddir. Insonning o'ziga qarata aytgan so'zlari o'z maqsadlariga erisha olishiga bo'lgan ishonchini kuchaytiradi va qaysi yo'nalishda harakat qilish kerakligini ko'rsatadi. Bu so'zlar miyani maqsadga erishish borasida ishlashga va bunda faol ishtirok etishga majbur qiladi. O'zini o'zi ishon­tirish - obrazlarni so'zda ifodalashga imkon beruvchi faol moyillikdir.

Autogen mashqlar organizmning avvaldan boshqarilmaydigan funksiyalarini boshqarish imkoniyatini oshirishga qaratilgan mashqlar to'plamini o'z ichiga oladi. Autogen mashq - nemis olimi I. G. Shuls taklif etgan o'zini o'zi ishontirish usuli. Ushbu metodda dastlab o'zini o'zi ishontirish orqali mushaklar tonusining bo'shashiga - relaksatsiyaga erishiladi, so'ngra ushbu holatda organizmning u yoki bu funksiyaga qaratilgan o'zini o'zi ishontirish amalga oshiriladi.

Bugungi kunda xodimning kasbiy-psixologik tayyorgarligi ichki ishlar organlari faoliyatida muhim rol o'ynaydi. Ichki ishlar idoralari xodimining inson va uning ruhiyatini uzviy ravishda qamrab oladigan kasbiy mahorati nafaqat maxsus yuridik bilimlardan, balki kasbiy-psixologik tayyorgarlikdan ham tashkil topadi. Agar uning bunday tayyorgarligi bo'lmasa, haqiqiy mahorati ham bo'lmaydi. Shu munosabat bilan xodimlarning kasbiy faoliyat samaradorligini ta'minlaydigan zarur, professional jihatdan muhim xislatlarini rivojlantirish, faoliyatining ishonchliligini oshiruvchi, odamlar bilan mohirona ishlashiga yordam beruvchi usullarni o'zlashtirishlari juda muhim. Shu bois kasbiy-psixologik tayyorgarlikning juda istiqbolli yo'nalishi bo'lgan ichki ishlar organlari xodimlarining kasbiy-psixologik treningi bugungi kunda katta qiziqish uyg'otadi.

XULOSA
O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy siyosati asosida jahon miqyosida raqobatbardosh kadrlarni voyaga yetkazish – yetakchi, ustuvor yo’nalishlardan biri hisoblanadi. Bu vazifani amalga oshirish, uning huquqiy, qonuniy asoslarini tashkil etish maqsadida 1991 yil 31 avgustda «Ta’lim to’g’risida» va «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» qabul qilindi. Bugungi kunda fan va ishlab chiqarish integrasiyasini amalga oshirish maqsadida innovasion korporativ shartnomalar va ushbu yo’nalishdagi ishlarning amalga oshirilishi – barchasi yuqori saviyadagi kadrlarni yetishtirish va ularning mehnat samaradorligini oshirishga qaratilgandir. Mehnat va kasb psixologiyasini o’rganish ishlab chiqarish mahsuldorligining ortishi, talantlarning kashf etilishi, kashfiyotchilikning rivojlanishi va o’z navbatida, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotga yo’l ochadi.

Talabalarning mehnat faoliyatiga tayyorligini yoki ularning o’z bo’lajak kasblariga munosabatlarini psixologik jihatdan o’rganishdan maqsad talabalar muhiti, ularga ta’lim berish xususiyatlari, ularning kasb va mehnat faoliyati haqidagi tasavvurlari, mehnat jamoasi, bo’lajak mutaxassis – talaba shaxsi uchun qulay psixologik shart-sharoitlar yaratishdir.

Talabalarda mehnat faoliyatiga tayyorlik dinamikasi – ya’ni, o’sib borish jarayonini bosqichma-bosqich o’rganish natijasida talabalar tafakkurining o’ziga xos jihatlari namoyon bo’ladi. Talabalarni o’z kasbiga tayyorlash murakkab jarayon bo’lib, u talabaning ehtiyojlari, qadriyatlari, hissiyotlari va intellekti hamda mehnat motivasiyasiga bog’liq bo’ladi.

Bitiruv ishimizning obyekti – psixologiya yo’nalishi talabalarining mehnat faoliyati bo’lib, mavzu bo’yicha olib borgan tadqiqotlarimiz va so’rov natijalari shuni ko’rsatdiki, ushbu talabalar asosan kelajakda ta’lim muassasalari va ichki ishlar idoralarida ishlashga qiziqishadi. 3 va 4 kurs 40 nafar talabalar o’rtasida o’tkazilgan so’rov natijalariga ko’ra quyidagi ma’lumotlarni qo’lga kiritdik: