Bitiruv malakaviy ishini maqsadi va vazifalari

tahlili⁶

Ko’rsatkichlar	O'tgan yil	Hisobot yili	Hisobot yili - o’tgan yilga nisbatan, %
Maxsulot (tovar, ish va xizmat)larni sotishdan sof tushum	4007601	6007326	149
Sotilgan maxsulot (tovar, ish va xizmat) tannarxi	1754674	2128067	121
Yalpi foyda (1 satr-2 satr)	2252927	3879259	172
Balans aktivi	2875184	2994361	79
Davr xarajatlari	1186146	1668271	140
Sof foyda	915797	1877570	205

Foyda solig’i to’lagunga qadar foydaga nisbatan yalpi foyda, davr xarajatlari, asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan ko’rilgan daromad, asosiy faoliyatning foydasi, moliyaviy faoliyat bo’yicha daromad va xarajatlar, umumxo’jalik faoliyatining foydasi, favqulodda foyda va zararlarning tutgan ulushlari o’tgan yildagi ma'lumotlar bilan taqqoslanadi va tegishli xulosa qilinadi.

3-jadval ma'lumotlaridan ko’rinadiki, korxona hisobot davrida foydaning barcha shakllari bo’yicha o’tgan yilga nisbatan o’sishga erishgan. Mahsulot (ish, xizmat)1ami sotishdan ko’rilgan yalpi foyda o’tgan yilga nisbatan 1,626,332 so'mga oshgangan.

T N	Ko rsatkiclar	O tgan yil			Hisobot yili			O zgarishi
		mln	Soliq to lagun ga qadar foydaga nisbatan ,%		mln	Soliq to lagun ga qadar foydaga nisbatan, '%		Min so'm	O tgan yilgi soliq to lagunga qadar foydaga nisbatan,%
	A		2		3	4		5	6
	Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni sotishdan ko’rilgan yalpi foyda	1682,3	700,7		2099,9	476,1		+4l7,6	+173,9
2	Davr xarajatlari va asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromadlar	-691,8	-288,1		792,2	-179,6		-100,4	-41,8
3	Asosiy faoliyatning foydasi (lsatr 2 satr)
4	Moliyaviy faoliyat bo’yicha daromad (+) va harajatlar (-)
	Umumxo’jalik faoliyatining foydasi (3satr+4 satr)
	Favqulodda foyda (+)yoki zarar (-)
	Daromad (foyda) solig’i to'1agunga qadar foyda (5 satr 6 satr)
	Foydadan soliq va boshqa ajratmalar
	Sof foyda (7 satr - 8 satr)

Shu davr mobaynida asosiy faoliyatdan ko’rilgan foyda miqdori 1307,7 mln. so’mni tashkil etib, o’tgan yilga nisbatan o’sish sur'ati 102,0 foizga qadar ko’tarilgan. Korxonada foydani yanada oshirish imkoniyatlari mavjud. Masalan, Davr xarajatlari, asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan ko’rilgan daromad (saldosi) o’tgan yilga nisbatan sezilarli darajada 100,4 m1n. so’mga yoki 45,1 foizga ortgan. Moliyaviy faoliyatdan ko’rilgan zarar o’tgan yili 752,0 mln. so’mni tashkil etib hisobot yiliga kelib 866,7 m1n. so’mga qadar ko’tarilgan, o’sish sur'ati 151,2 foizni tashkil etgan. Soliq to’lagunga qadar foyda miqdori o’tgan yilga nisbatan 200,9 m1n. so'm 83,6 foiz)ga o’sgan holda, foydadan soliq va ajratmalar 120,4 m1n. so'm yoki 57,8 foizni tashkil etib, sof foydani 80,5 m1n.so’mga ortishini ta'minladi. Sof foydani o’zgarish natijalarini quyidagi 3-jadvalga joylashtiramiz.

4-jadval

Sof foydaga ta'sir etuvchi omillar ta'sirini umumlashtirish'

Ko’rsatkichlar	Mutloq farq, mln. so'm	Foizlarda
Sof foydani o’tgan yildan farqi	+80,5	100,0
Shu jumladan:
yalpi foyda ortishi	+417,6	+518,2
davr xarajatlari va asosiy faoliyatning boshqa jarayonlarini saldosi	-100,4	-124,6
moliyaviyfaoliyatbo’yichaharajatlarnidaromaddanyuqoriligi	-114,7	-142,2
foydadan soliq va boshqa ajratmalarni ortishi	-120,4	-149,4
favqulodda foyda o’zgarishi	-1,6	-2,0

Demak, sof foyda asosan mahsulot (tovar, ish va xizmat) larni sotishdan ko’rilgan yalpi foydani ortishi evaziga erishilgan. Foydani tashkil etuvchi asosiy elementlarini ortishi esa sof foyda miqdorini kamayishiga olib kelgan.

Uchinchi bobni yoritishda quyidagi xulosaga keldik:
Bitiruv malakaviy ishda korxonalarda asosiy faoliyat foydasining moliyaviy natijalar ichida eng muhim qatorlardan biri ekanligi ko’rsatib berildi hamda asosiy faoliyat foydasining dinamik o’zgarishlari va ularga ta'sir etuvchi omillar o’rganildi. Bilasizki, xarajatlarning oshib borishi foydani kamaytiradi, lekin o'z o'rnida va oqilona sarflangan xarajatlar kelgusida foyda keltiradi. Aynan shu jihatdan qilingan xarajatlarning asosiy faoliyat foydasiga ta'sir darajalari o’rganildi va tegishlicha xulosa va tavsiyalar berildi.
Yuqorida sanab o’tilgan koeffitsientlar tashqi foydalanuvchilarga korxonaning moliyaviy holati to’g’risida ma'lumot beradi, lekin korxona uchun ushbu koeffitsientlarning joriy holatidan ko’ra, ulami shu holatga keltiruvchi sabablarini o’rganish muhim hisoblanadi.Ushbu sabablarni o’rganish esa omilli tahlil usuli orqali amalga oshiriladi. Omilli tahlil bu firma va kompaniyalarning sof o'zi uchun o’tkazadigan tahlil turi hisoblanadi. Zero, barcha tashqi foydalanuvchilar uchun aniqlanadigan ko’rsatkichlarning optimal darajada bo’lishi muhim hisoblansa, firma va kompaniyalar uchun bu darajaga qanday erishish mumkinligi muhim hisoblanadi va bu omilli tahlil asosida amalga oshiriladi

XULOSA VA TAKLIFLAR

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida mulkchilikning xilma-xil shakllarining vujudga kelishi hamda xo’jalik yuritishning zamonaviy usullarining joriy etilishi, shuningdek, jahonda sodir bo’lgan va haligacha davom etayotgan moliyaviy-iqtisodiy inqiroz barcha korxonalarda buxgalteriya hisobi borasida talaygina muammolarni vujudga keltirdi. Bugungi kunning talabi nuqtai nazaridan olib qaraydigan bo'1sak, asosiy e'tibor xo’jalik yurituvchi sub’yektlarda buxgalteriya hisobi borasidagi muammolarni bartaraf etish hamda bu boradagi ishlarni takomillashtirishga qaratilmoqda. Ayniqsa, moliyaviy natijalarni buxgalteriya hisobini to’g'ri tashkil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari, hisobning barcha ob’yektlarida bo’lgani kabi moliyaviy natijalarning shakllanishi va taqsimlanishi hisobi borasida ham hisob ishlarini zamonaviy talablar asosida qurishga bo’layotgan intilish, shak-shubhasiz, bu boradagi muammolarni barataraf etishga xizmat qiladi.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida korxonalarning moliyaviy natijalarini samarali tashkil etilishi ular tomonidan foyda olishni to’g’ri hisobga olinishi hamda uning uchun tahliliy ishlarni muntazam amalga oshirish o'ta zarur hisoblanadi va bitiruv malakaviy ish mavzusi ham mana shu dolzarblilik asosida e'tirof etilib, bitiruv malakaviy ishni yoritish asnosida quyidagi asosiy xulosa va takliflar berildi:
1.Ma'1umki, mamlakatimizda materiallarni baholashda AVEKO -o’rtacha tortilgan usul qo’llaniladi. Bizning fıkrimizcha, soliqlar borasida korxonalarga imtiyozlar bergan holda ularga maqbul bo’lgan usulni qo’llash imkoniyati berilsa, bu ularga ham imtiyoz ham foydani ko’paytirishning yana bir imkoniyati bo’lar edi.
2.Moliyaviy hisobotni tuzishda moliyaviy natijalarning yuzaga chiqishi va shakllanishi bo’yicha hisob qatoriga to’g’ridan-to’g’ri bog’lanuvchanligini belgilash lozim. Moliyaviy natijalarning shakllanishi bo’yicha moliyaviy hisobotda faqat jamlangan ma'lumotlargina aks etmog’i lozim. Ularning yuzaga chiqish o’mi va shakli bo’yicha alohidalashgan shartli moliyaviy hisobotga tushuntirishlarda berilishi lozim.
3.Moliyaviy natijalarni shakllantirish va sof foydani oshirishda iqtisodiy tahlilning ahamiyati, bugungi kundagi naqadar zarurligi yoritib berildi. Tahlil davomida amalga oshirilishi lozim bo'1gan vazifalar mantiqan bog’langan tizim asosida tasniflab berildi. Sanab o’tilgan vazifalarni ushbu tasniflash bo’yicha uzviy ketma-ketlikda amalga oshirish tahlil ishlarini soddalashtirishda va ishonchli natijalarga erishishda xizmat qiladi.
4.Bitiruv malakaviy ishda korxonalarda asosiy faoliyat foydasining moliyaviy natijalar ichida eng muhim qatorlardan biri ekanligi ko’rsatib berildi hamda asosiy faoliyat foydasining dinamik o’zgarishlari va ularga ta'sir etuvchi omillar o’rganildi. Bilasizki, xarajatlarning oshib borishi foydani kamaytiradi, lekin o'z o’rnida va oqilona sarflangan xarajatlar kelgusida foyda keltiradi. Aynan shu jihatdan qilingan xarajatlarning asosiy faoliyat foydasiga ta'sir darajalari o’rganildi va tegishlicha xulosa va tavsiyalar berildi.
O'ylaymizki, yuqoridagi taklif va tavsiyalar, korxonalar amaliyotida moliyaviy natijalarni hisoblash va ularni tahlil qilishda inobatga olinsa, bu boradagi ishlar ijobiy tomonga o’zgaradi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI

Me'yoriy-huquqiy xujatlar.
1.O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. - T.: O’zbekiston, 2013.
2.O'zbekiston Respublikasi “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi qonuni 2016
yil 13 aprel.
3.O'zbekiston Respublikasining “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi Qonuni (yangi tahriri) 2013 y.
4.O'zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi. Yangi taxriri. 2013 yil tasdiqlangan.
5.O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi. 21.12.1995 yil tasdiqlangan, 01.04.1996 yildan kuchga kirgan.
6.O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Mahsulot (ish va xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini shakllantirish tarkibi to’g’risida”gi Nizomi. 1999 yil 5 fevraldagi 54-sonli qarori.
7.O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 22 sentyabrdagi “Auditorlik faoliyatini takomillashtirish va auditorlik tekshirishlarning ahamiyatini oshirish to’g’risida”gi 365-sonli qarori.
8,O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Ish haqi o'z vaqtida to’lanishiga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” gi.2002 yil 19 martdagi 88-sonli qarori.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov asarlari.
9.Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. T.: O’zbekiston, 2009 yil.
10.Karimov I.A. Bosh maqsadimiz keng ko’lamli islohotlar va
modernizatsiya yo’lini qat'iyat bilan davom ettirish. T.: O'zbekiston. 2013 yil.

11.Karimov I.A. 2014 yil yuqori o’sish sur'atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar etish, o’zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yili bo’ladi. T.: O’zbekiston. 2014 yil.

12.Karimov I.A. 2015-yilda iqtisodiyotimizda tub tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish, modernizatsiya va diversifıkatsiya jarayonlarini izchil davom ettirish hisobidan xususiy mulk va xususiy tadbirkorlikka keng yo‘l ochib berish — ustuvor vazifamizdir. T.: O'zbekiston. 2015 yil
13.Karimov I.A. “Bosh maqsadimiz — iqtisodiyotimizda olib borayotgan islohotlarni va tarkibiy o’zgarishlarni keskin chuqurlashtirish, xususiy mulkchilik, kichik biznes va tadbirkorlikka keng yo'l ochib berishdir” T.: “O'zbekiston” 2016
y. 88 bet.
Darslik va o'quv adabiyotlar.
14.Bobojonov O. Moliyaviy hisob. Darslik. Buxgalteriya hisobining xalqaro (IAS), Amerika (GAAP) va milliy (BXMS) standartlariga asosan o’zgartirishlar va qo’shimchalar kiritilgan. T.: Moliya, 2002.-456 b.
15.Vahobov A.V., Ibragimov A.T., Ishonqulov N.F. “Moliyaviy va boshqaruv tahlili”. Darslik. T.; “Sharq”, 2013 y.-474 b.
16.
Voytolovskiy N.V. Ekonomicheskiy analiz: Osnovi teorii. Kompleksniy analiz xozyaystvennoy deyatelnosti organizatsii. Uchebnik.-M.: Visshee obrazovanie, 2006. 452 st.

1. 
   Gadoev E. va boshq. Yillik hisobot-2008. Toshkent: NORMA, 2009.-
   

597b.

2. 
   Gadaev E. i drugie. Godovoy otchet-2009. NORMA, 2010.- 368 b.
   
3. 
   Gadoev E. va boshqalar. Buxgalter uchun amaliy qo’llanma: ikki jildlik.
   

Toshkent NORMA. 2010.

4. 
   Djambakieva G. Finansoviy uchet. Uchebnoe posobie. T.: «IQTISOD- MOLIYA», 2012 g. — 348 st.
   

1' Muallif ishlanmasi

2^ 3 Xasanov B. Boshqaruv hisobi. Darslik. 2011 y

3^ B.Xasanov. Boshqaruv hisobi darslik 2011-yil