Bitiruv malakaviy ishi topshiriq varaqasi

1.2.MBBT da jadvallar, so’rovlar, formalar va hisobotlar bilan ishlash. 
Ma’lumotlar bazasi (MB) buyurtmachisi bilan birgalikda, ma’lumotlar 
bazasiga so’rovlar tizimini ishlab chiqish zarur. Ishlab chiqilgan so’rovlar tizimi 
relevant yaratilgan mohiyat aloqa modeliga va buyurtmachini talablarini maksimal 
darajada qondirishi kerak. Agar buyurtmachini qo’ygan talablariga qurilgan 
mohiyat aloqa modeli so’rovlar tizimiga, uni to’la javob bermasa, unda predmet 
sohani qo’shimcha o’rnatib chiqib, mohiyat aloqa modeli kerakli elementlar, 
bog’lanishlar va munosabatlar bilan to’ldiriladi.
1.
So’rovlar tizimini ma’lumotlar bazasidan foydalanuvchiga beriladigan 
axborot bo’yicha standart va nostandart (reglamentlanmagan) so’rovlarga 
sinflanadi. 
2.
Ma’lumot bazasiga reglamentlanmagan so’rovlar shunday so’rovlarki, ular 
foydalanuvchilarni joriy ehtiyojlariga qarab, lekin qurilgan model imkoniyatlarini 
chegarasida va bu so’rovlarni unga relevantligini saqlagan holda o’zini ta’rifini 
o’zgartirish imkonini beradi. 
Ma’lumotlar bazasi – axborot tizimlarining eng asosiy tarkibiy qismi bo’lib 
hisoblanadi. Ma’lumotlar bazasidan foydalanish uchun foydalanuvchi ishini 
yengillashtirish maqsadida ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari yaratilgan. 
Bu tizimlar ma’lumotlar bazasini amaliy dasturlardan ajratilgan holda qaraydi. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) – bu dasturiy va apparat 
vositalarining murakkab majmuasi bo’lib, ular yordamida foydalanuvchi 
ma’lumotlar bazasini yaratish va shu bazadagi ma’lumotlar ustida ish yuritish 
mumkin. 
SO’ROVLARNI LOYIHALASH 
So’rovlar ko’rish, tahlil qilish va berilganlarni o’zgartirish orqali berilgan 
mezonlarni qondirishga mo’ljallangan. Access so’rovlar parametrlari so’rov 
konstruktori oynasida beriladigan QBE – so’rovlar (Query By Example – namuna 
bo’yicha so’rov) va so’rovlar tashkil qilishda SQL tilining buyruqlari va 
funksiyalari qo’llaniladigan SQL – so’rovlar (Structured Query Language – 
so’rovlarning strukturali tili) ga bo’linadi. Access QBE – so’rovlarni osongina 
SQL – so’rovlariga va teskarisiga o’tkazadi. 
QBE so’rovlari 
QBE – so’rovlarning eng ko’p tarqalgan turlaridan biri tanlanma so’rovidir. 
Вид menyusining Объенты басы данных buyrug’ini faollashtiring, ochilgan qism 
menyudan Запросы buyrug’ini bajaring (yoki ma’lumotlar bazasining Запросы 
obyektidagi qo’yilmani sichqoncha yordamida ikki marta bosing). Создать 
tugmasini bosing. Monitor ekranida Новий запрос muloqot oynasi ociladi va bu 
oynada dastur so’rovlar tanlash usullaridan birini tanlashni taklif etadi: 
✓
Konstruktor – so’rovlarni usta yordamisiz tuzish; 

---

16 
✓
Oddiy so’rovlar – tanlangan maydonlar asosida oddiy so’rov tuzish; 
✓
Qamrovchi so’rov – ma’lumotlar elektron jadvallardagi kabi kompakt 
formatga ega bo’lgan so’rov tuzis; 
✓
Takrorlanuvchi yozuvlar – jadvaldagi takrorlanuvchi yozuvlarni yoki 
oddiy so’rovni tanlovchi so’rov tuzish;
✓
Bo’ysinmaydigan yozuvlar – jadvaldagi boshqa jadvallar yozuvlari bilan 
aloqada bo’lmagan yozuvlarni tanlovchi so’rov tuzish. 
So’rovlar konstruktori onasi ikki qismga bo’lingan bo’ladi. Yuqori yarmida 
maydon ro’yxati bilan jadval oynasi joylashadi. Har bir jadvalning nomi bunday 
oynaning sarlavhalar qatorida aks ettiriladi. Bir nechta jadvallar asosida so’rov 
yaratayotganda maydonlar orasidagi munosabatlarni ko’rsatib, ular o’rtasida 
zarur aloqalar o’rnatiladi. Aks holda so’rovlarni qayta ishlash natijalari to’g’ri 
bo’lmasligi mumkin.