Bitiruv malakaviy ishi mavzu: Korxonada xodimlar ish vaqtidan foydalanishni yaxshilash

Tadqiqot amaliy ahamiyati. Malakaviy amaliyot ob’ekti hisoblangan, “Ro’zimatjon ota” MCHJning rasmiy statistika ma’lumotlaridan keng foydalanildi. Tadqiqot natijasida olingan xulosalarni “Ro’zimatjon ota” MCHJda xodimlarning ish vaqtidan foydalanishni yaxshilash bo’yyicha qo„llash mumkin.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi. Mavzuni yoritish va mavjud muammolarni hal etish davomida quyidagi yangiliklarga erishildi:
- xodimlarning ish vaqtidan foydalanishni yaxshilash talablari va uning o„ziga xos xususiyatlari yoritib berildi;
BMIning tuzilishi va hajmi. Bitiruv nalakaviy ishi mantiqan bir-biri bilan bog'liq holda ketma-ket joylashtirilgan kirish, uchta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro'yxatidan tarkib topgan.

1. 
   KORXONADA XODIMLAR ISH VAQTIDAN FOYDALANISHNI
   YAXSHILASH MASALALARI
   
   1. 
      Ish vaqti to„g„risida tushuncha va ish vaqti sarfi uning turkumlanishi
      

O„zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 114- moddasida, “Xodim ish tartibi yoki grafigiga yohud mehnat shartnomasi shartlariga muvofiq o„z mehnat vazifalarini bajarish lozim bo„lgan vaqt ish vaqti hisoblanadi” deb yozilgan. Undan tashqari shu yuqorida ko„rsatilgan. Mehnat kodeksining 115-moddasida “Xodim uchun ish vaqtining normal muddati haftasiga qirq soatdan ortiq bo„lishi mumkin emas” deb ham ko„rsatilgan. Shu moddada “Olti kunlik ish haftasida har kunlik ishning muddati etti soatdan ortib ketmasligi lozim” deb ham ko„rsatilgan. Shunday ekan, ish vaqti deganimizda O„zbekiston Respublikasi davlat tomonidan qonun bilan belgilangan ma’lum vaqt birligi tushuniladi. Bu vaqtda korxona va tashkilotlarda xodimlar o„zlari uchun belgilangan ish va vazifalarni bajaradilar. Korxonalarda muayyan bir buyumni ishlab chiqarish uchun normasini belgilash kerak, buning uchun uni bajarishga qancha ish vaqti talab qilishini o„rganish va aniqlash muhim ahamiyatga ega.
Ish joylarida ish vaqti ko„p yo„nalishlarda sarf qilinadi. Bu sarflarning ba’zilari foydali, ba’zilari esa befoyda bo„ladi. Foydali sarflar juda murakkab strukturaga ega bo„lib, bular ishlab chiqarishda mehnatning samaradorligiga turlicha ta’sir ko„rsatadi. Ish vaqtining bekor ketishiga ham turli sabablar bo„ladi, ularni bartaraf qilishga alohida yondoshish kerak bo„ladi. Korxonalarda jami ish vaqti fondi to„g„ri foydalanishni tashkil qilish muxandis-texnik xodimlar va xizmatchilarning eng muhim vazifalaridan biridir.
Korxonadagi jami ish vaqti fondi deganda, bitta ishchining soat hisobida muayyan vaqt (smena, dekada, oy, yil) ichida foydali ish vaqti fondini ayni mana shu 6
ishlab chiqarishda ishlayotgan hamma xodimlarning soniga ko„paytirish yo„li bilan aniqlash tushunaladi.
Jami ish vaqti fondini aniqlash uchun barcha ish vaqti, ya’ni ish kuni (ovqatlanishga ketadigan tanaffus vaqtini chegirib tashlab) ishlab chiqarish topshirig„ida nazarda tutilgan ish bajarilayotgan vaqtga hamda ishchi u yoki bu sabablarga ko„ra ishlab chiqarish topshirig„ini bajarish bilan band bo„lmagan tanaffus vaqtlariga bo„linadi.
Ishlab chiqarishda buni kuzatayotgan xodimning ish vaqtini hamda jihozlarni ishlab turishini o„rganish kerak. Bir muddat ichidagi ish vaqti sarfi ijrochining ish bilan band bo„lgan vaqti bilan jihozning bekor turib qolgan vaqtini yoki buning aksini o„z ichiga olganligi uchun vaqt sarfini ham ishchiga nisbatan, ham jihozga nisbatan klassifikatsiyalarga bo„lib, alohida qarab chiqishi kerak. Buni quyidagi sxemalarda ham ko„rib chiqish mumkin.

1.