Битирув малакавий иши

-1998-2001  yillarda  defolt,  moliyaviy  resurslarning  yetishmasligi, 

kapitalning  O‗zbekistondan  chiqib  ketishi,  korporativ  qimmatli  qog‗ozlar 

bozorining  rivojlanmaganligi  kabi  holatlar  yuzasidan  kelajakdagi  mulklarni  va 

---

12

 

 

kapitallarning  taqsimlanishi  jarayoni  asosida  ko‗rib  chiqila  boshlandi.  Bularning 

barchasi xissadorlarning o‗z huquqini anglab yetishi asosida amalga oshirildi. Aniq 

korporatsiyalar misolida korporativ boshqaruv amalga oshirilib, ularning hammasi 

davlatning  bazaviy  xujjatlari  asosida,  ya'ni  korporativ  kodeks,  hissadorlik 

to‗g‗risidagi,  qimmatli  qog‗ozlar  to‗g‗risidagi  qonunlar  bo‗yicha,  shuningdek, 

jahon  amaliyotida  sinalgan  me'yor  va  usullarning  aprobatsiyasidan  keyin  keng 

qo‗llanila boshlandi; 

-2002  yildan  xozirgi  vaqtgacha  korporativ  tartib  to‗g‗risidagi  kodeksi, 

korporativ  boshqaruv  bo‗yicha  mulkiy  kengash,  ushbu  kodekslarning  yirik 

korporatsiya va kompaniyalar tomonidan joriy etilishi ta'minlanmoqda. Korporativ 

kodeks  aksiyadorlik  jamiyatlarining  ichki  hujjatlarini  yuritish  tartiblarini  belgilab 

berish  bilan  bir  qatorda  aksiyadorlik  jamiyatlarida  boshqarish  organlarining  ham 

vakolatlariga aniqlik kiritib beradi

7

. 

O‗zbekiston  Respublikаsi  korхonаlаri  fаoliyatidа  korporаtiv  boshqаruv 

usullаrining institutsionаl qаror topishi jаrаyoni quyidаgi omillаr bilаn izoхlаnаdi: 

 

dаvlаtning  korхonаlаrni  хususiylаshtirish  vа  ulаrning  moliyaviy 

аhvolini mustаhkаmlаshgа qаrаtilgаn chorаlаri; 

 

dаvlаt korхonаlаrini аktsiyadorlik jаmiyatlаrini tаshkil qilish shаklidа 

dаvlаt  tаsаrrufidаn  chiqаrish  jаrаyoni,  emissiya  ko‗lаmlаrini  kengаytirish  vа 

ulаrning аktsiyalаrini muomаlаgа chiqаrish;  

 

korхonаlаr  aksiyadorlаri  huquqlаrini  dаvlаt  vа  uning  vаkolаtli 

idorаlаri tomonidаn himoya qilinishining mustаhkаm qonunchilik vа institutsionаl 

bаzаsini yarаtish. 

Mulkchilikning aksiyadorlik shaklini korporativ boshqarish usullarini joriy 

etishda ko‗rsatib o‗tilgan jihatlarning mavjudligi  korporativ xamjamiyatning turli 

ishtirokchilari manfaatlarining uyg‗unligini va bozor talablari asosida aksiyadorlik 

korxonalarini  rivojlantirishning  raqobatbardosh  stratеgiyalaridan  foydalanishni 

taqazo etuvchi sifat jihatdan yangi mеnеjmеntni shakllantirishni talab etadi. 

                                                           

7

 Xodiev B.Yu., Karlibaeva R.X., Akramova N.I. ―Korporativ boshqaruv‖ T.: ―Cho‗lpon‖ , 2011.  6-7-b. 

 

 

---

13

 

 

Aksiyadorlar 

Oddiy personal 

Korxona aktivlari 

Auditor tashkiloti 

Sanoq komissiyasi 

Reestr saqlovchi 

Taftish 

komissiyasi 

Ijroiya organi 

Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi 

Kuzatuv kengashi 

Kuzatuv 

kengashi

 

қошидаги 

Korporativ 

maslahatchi 

Ichki audit 

xizmati 

Bundan 

tashqari, 

korporativ 

hamjamiyatning 

turli 

ishtirokchilari 

manfaatlarini kеskin bozor iqtisodiyoti pozisiyalaridan bir - biriga bog‗lay oladigan 

va  tеz  o‗zgaruvchan  raqobat  muhitida  korxonalarni  rivojlantirishning 

moslanuvchan stratеgiyasini  shakllantirishga  qodir  yangi  avlod  mеnеjеrlarini  jalb 

qilmasdan turib  biznеsini korporativ boshqarish vazifalarini bajarib bo‗lmaydi. 

Mamlakatimizda  korporativ  boshqaruvning  chet  el  tajribasini  o‗rganish  va 

uni  O‗zbekistonga  qo‗llash  borasida  ko‗plab  sayi-harakatlar  olib  borilgan  va 

natijada  O‗zbekiston  Respublikasining  milliy  modeli  yaratilgan.  O‗zbеkiston 

Rеspublikasi  1996  -  yili  26  -  aprеlda  qabul  qilingan  223-I  sonli  “Aksiyadorlik