|
ishlab
chiqarishni
modernizatsiya
qilish
va
yangilash,
eksportga
ixtisoslashgan yangi tarmoq va korxonalar barpo etish, biznes va xususiy
tadbirkorlikni jadal rivojlantirishga qaratilgan, har tomonlama puxta
o„ylangan siyosatning amalga oshirilishi prinsipial ahamiyatga egadir”.
11
Respublikamizda boshlangan boshqaruvni markaz tasarrufidan chiqarish
sohasidagi islohotlar iqtisodiyotni boshqarishda davlatning rolini davlat boshqaruv
funksiyalarini va tuzilmalarini qisqartirish yo‗li bilan keskin kamaytirishni taqozo
etadi. Shu bilan birga, iqtisodiyotni bozor talablari asosida boshqarishning
ta‘sirchan mexanizmini ishlab chiqish dolzarb masalaga aylanib bormoqda.
Shubhasiz, korporativ boshqaruv ana shunday mexanizmning muhim tarkibiy
qismi bo‗lishi, shu tariqa, butun mamlakat miqyosida ma‘muriy islohotlarning
muvaffaqiyatini ta‘minlab berishi mumkin.
Biroq shuni ta‘kidlab o‗tish kerakki, xususiy korxonalar va aksionerlik
jamiyatlari va ishlab chiqarishning boshqa barcha sohalarida davlatning o‗z
ulushini saqlab qolganligini ko‗rishimiz mumkin. Bunga sabab esa iqtisodiyotning
o‗zbek modelida ko‗rsatilgan tamoyil ya‘ni ―Davlat – bosh islohotchi‖ hisoblanadi.
Shuning uchun davlatning korporativ sektordagi ishtirokida to‗xtalib
o‗tishni joiz deb topdik.
Bozor iqtisodiyoti yo‗liga o‗tishda davlat mulki davlat tasarrufidan
chiqarildi, xususiylashtirildi va ko‗p korxonalar o‗zining haqiqiy egasini topdi. Shu
bilan birga, xususiylashtirilgan ko‗pchilik korxonalar ustav fondida davlat ulushi
saqlanib qolindi. Bunda davlat aksiyalar pakеtlarini (ustav fonddagi ulushlarini)
boshqarishning maqsadlari quyidagilar bo‗ldi:
11
Karimov I.A. Inson manfaatlari ustivorligini ta‘minlash-barcha islohot va o‘zgartirishlarimizning bosh
maqsadidir. O‘zbekiston RespublikasiPrezidentining 2007 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
yakunlari va 2008 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim ustivor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan
Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma‘ruzasi.// 2008 ―Xalq so‘zi‖ gazetasi
21
- davlat byudjеtining soliqdan tashqari daromadlarini oshirish;
- mudofaa, ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik va boshqa, shu jumladan tabiiy
monopoliyalarni tartibga solish, umudavlat vazifalarini bajarishda xo‗jalik
jamiyatlarining qatnashuvini ta‘minlash;
- davlat aksiya pakеtlaridan, iqtisodiyotning aniq sеktoriga invеstisiyalarni
jalb qilish usuli sifatida foydalanish;
- iqtisodiyotda institusional o‗zgartirishlarni amalga oshirish (korxonalarni,
tarmoqlarni tuzilmaviy qayta tashkil qilish, intеgrasiyalangan korporativ
tuzilmalarni yaratish);
- ishlab-chiqarishning rivojlanishiga sharoit yaratish, xo‗jalik jamiyatlari
faoliyatining moliyaviy-iqtisodiy ko‗rsatkichlarini yaxshilash;
-
davlat
aksiyalar
pakеti
(ulushlar)dan
foydalanish,
hamda
boshqaruvchilikka jalb qilinayotgan shaxslar faoliyati ustidan nazoratni ta‘minlash.
Davlat invеstision aktivlarini boshqarish uchun mas‘uliyat O‗zbеkiston
rеspublikasi Davlat mulkini boshqarish davlat qo‗mitasi zimmasiga yuklatildi va
davlat aksiyalar pakеtlarini boshqarishning asosiy tamoyillari quyidagilar bo‗ldi:
- korxona (korxonalar guruhi) ustav fondida davlatning ishtiroki zarur
bo‗lgan maqsadlarning aniqlanishi va mos ravishdagi qonun hujjatlarida aniq
yoritilishi;
- minimal yеtarlilik, ya‘ni davlat manfaatlariga boshqa yo‗llar bilan erishib
bo‗lmaydigan korxonalardagina aksiyalar pakеtiga (ulushlarga) davlatning egalik
qilishi еtarlidir;
- samarali boshqarish orqali rеsurslarni imkoni bor darajada tеjash ga
erishish uchun korxona ustav fondida davlatning ishtirokining zaruriyati;
- boshqarishning profеssionalligi, davlat mulkini boshqarish bo‗yicha
yuqori profеssional mutaxassislarga davlat aksiyalar pakеtlarining (ulushlarining)
bеrilishi;
- davlat korxonalarining davlat aksiyalar pakеtlarining (ulushlarining)
boshqaruvchilari bilan samarali o‗zaro munosabatlarda bo‗lish va harakat qilish
tizimining mavjudligi.
22
Davlatning xususiy sеktorda mulkdor sifatida qatnashishi bu nafaqat,
vaqtincha tarzda bozor iqtisodiyotiga o‗tish davrini boshidan kеchirayotgan
davlatlargagina hos bo‗lmasdan, balki rivojlangan bozor iqtisodiyotini qurgan
еtakchi davlatlarda ham kеng tarqalgan doimiy amaliyot ekan. Tabiiyki, rivojlanish
tarixi xususiyatlaridan kеlib chiqib har bir davlatda davlat ulushini boshqarishning
turlicha modеllari qo‗llanilib kеlinmoqda. Katta xilma-xillikka qaramay ushbu
modеllarni quyidagi asosiy uch modеllarning hosilasi va kombinasiyasi sifatida
ko‗rish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
