bozorining rivojlanmaganligi kabi holatlar yuzasidan kelajakdagi mulklarni va
12
kapitallarning taqsimlanishi jarayoni asosida ko‗rib chiqila boshlandi. Bularning
barchasi xissadorlarning o‗z huquqini anglab yetishi asosida amalga oshirildi. Aniq
korporatsiyalar misolida korporativ boshqaruv amalga oshirilib, ularning hammasi
davlatning bazaviy xujjatlari asosida, ya'ni korporativ kodeks, hissadorlik
to‗g‗risidagi, qimmatli qog‗ozlar to‗g‗risidagi qonunlar bo‗yicha, shuningdek,
jahon amaliyotida sinalgan me'yor va usullarning aprobatsiyasidan keyin keng
qo‗llanila boshlandi;
-2002 yildan xozirgi vaqtgacha korporativ tartib to‗g‗risidagi kodeksi,
korporativ boshqaruv bo‗yicha mulkiy kengash, ushbu kodekslarning yirik
korporatsiya va kompaniyalar tomonidan joriy etilishi ta'minlanmoqda. Korporativ
kodeks aksiyadorlik jamiyatlarining ichki hujjatlarini yuritish tartiblarini belgilab
berish bilan bir qatorda aksiyadorlik jamiyatlarida boshqarish organlarining ham
vakolatlariga aniqlik kiritib beradi
7
.
O‗zbekiston Respublikаsi korхonаlаri fаoliyatidа korporаtiv boshqаruv
usullаrining institutsionаl qаror topishi jаrаyoni quyidаgi omillаr bilаn izoхlаnаdi:
dаvlаtning korхonаlаrni хususiylаshtirish vа ulаrning moliyaviy
аhvolini mustаhkаmlаshgа qаrаtilgаn chorаlаri;
dаvlаt korхonаlаrini аktsiyadorlik jаmiyatlаrini tаshkil qilish shаklidа
dаvlаt tаsаrrufidаn chiqаrish jаrаyoni, emissiya ko‗lаmlаrini kengаytirish vа
ulаrning аktsiyalаrini muomаlаgа chiqаrish;
korхonаlаr aksiyadorlаri huquqlаrini dаvlаt vа uning vаkolаtli
idorаlаri tomonidаn himoya qilinishining mustаhkаm qonunchilik vа institutsionаl
bаzаsini yarаtish.
Mulkchilikning aksiyadorlik shaklini korporativ boshqarish usullarini joriy
etishda ko‗rsatib o‗tilgan jihatlarning mavjudligi korporativ xamjamiyatning turli
ishtirokchilari manfaatlarining uyg‗unligini va bozor talablari asosida aksiyadorlik
korxonalarini rivojlantirishning raqobatbardosh stratеgiyalaridan foydalanishni
taqazo etuvchi sifat jihatdan yangi mеnеjmеntni shakllantirishni talab etadi.
7
Xodiev B.Yu., Karlibaeva R.X., Akramova N.I. ―Korporativ boshqaruv‖ T.: ―Cho‗lpon‖ , 2011. 6-7-b.
13
Aksiyadorlar
Oddiy personal
Korxona aktivlari
Auditor tashkiloti
Sanoq komissiyasi
Reestr saqlovchi
Taftish
komissiyasi
Ijroiya organi
Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi
Kuzatuv kengashi
Kuzatuv
kengashi
қошидаги
Korporativ
maslahatchi
Ichki audit
xizmati
Bundan
tashqari,
korporativ
hamjamiyatning
turli
ishtirokchilari
manfaatlarini kеskin bozor iqtisodiyoti pozisiyalaridan bir - biriga bog‗lay oladigan
va tеz o‗zgaruvchan raqobat muhitida korxonalarni rivojlantirishning
moslanuvchan stratеgiyasini shakllantirishga qodir yangi avlod mеnеjеrlarini jalb
qilmasdan turib biznеsini korporativ boshqarish vazifalarini bajarib bo‗lmaydi.
Mamlakatimizda korporativ boshqaruvning chet el tajribasini o‗rganish va
uni O‗zbekistonga qo‗llash borasida ko‗plab sayi-harakatlar olib borilgan va
natijada O‗zbekiston Respublikasining milliy modeli yaratilgan. O‗zbеkiston
Rеspublikasi 1996 - yili 26 - aprеlda qabul qilingan 223-I sonli “Aksiyadorlik
Do'stlaringiz bilan baham: