Битирув малакавий иши мавзу

2.2 Ташки савдони тартибга солишда божхона иқтисодий механизмини такомиллаштиришнинг концептуал йўналишлари

Ўтган давр мобайнида мамлакатимизда амалга оширилган кенг қамровли ислоҳотлар натижасида иқтисодиётда институционал ўзгаришларни амалга ошириш, иқтисодиёт тармоқларини сифат жиҳатдан самарали ривожлантириш, ташқи иқтисодий фаолиятни йўлга қўйиш ва халқ фаровонлигини ошириш юзасидан жуда катта натижалар қўлга киритилди.
Хусусан, мустақилликгача бўлган даврда республикамиз иқтисодиёти бирёқлама ривожланиб, хомашё етказиб беришга йўналтирилгани сабабли экспорт таркибида фақат пахта хомашёсининг улуши 1990 йилда 59,7 %ни ташкил этган бўлса, иқтисодиётдаги сифат ўзгаришлари ва экспортнинг товар таркибидаги диверсификация ишлари натижасида мазкур кўрсаткич 2014 йилга келиб 9,3 %гача қисқарди.
Шунингдек, Ўзбекистон пахта хом-ашёсини экспорт қилувчи мамлакатдан пахта хом-ашёсидан тайёр рақобатбардош бўлган маҳсулотлар экспорт қилувчи мамлакатга айланди. Шуни алоҳида таъкидлаш зарурки, бугун биз тез суръатлар билан ўзгариб бораётган, инсоният ҳозирга қадар бошидан кечирган даврлардан тубдан фарқ қиладиган ўта шиддатли ва мураккаб бир замонда яшамоқдамиз бу эса божхона ва ташқи савдо соҳасидаги бир қатор фундаментал масалалар ечимини илмий асослашни шартлайди.
Бу борада бошқарув уйғунлиги методологик талаби негизида божхона ташкилий-иқтисодий механизмини такомиллаштиришнинг концептуал йўналишлари таркибида қуйидаги тадбирларни илмий жиҳатдан асослаб бериш муҳим аҳамият касб этади:

1. 
   Бошқарув самарадорлигини ошириш юзасидан соҳанинг ташкилийҳуқуқий асосларини такомиллаштириш;
   
2. 
   Божхона ташкилий-иқтисодий механизмини такомиллаштиришда глобаллашув жараёни хусусиятларини эътиборга олиш;
   
3. 
   Бошқарувнинг тарифли ва нотариф усулларидан самарали фойдаланишни таъминлаш;
   
4. 
   Божхона чора-тадбирларини ташкиллаштириш;
   
5. 
   Божхона фаолиятига ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш самарадорлигини ошириш.
   

Бугунги кунда бошқарув самарадорлигини ошириш юзасидан соҳанинг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш муҳим вазифалардан биридир. Божхона ташкилий-иқтисодий механизмини такомиллаштиришда глобаллашув жараёни хусусиятларини эътиборга олиш зарур.
Зеро, глобаллашув жараёни иқтисодий реалликнинг асосий жараёнларидан бири сифатида жаҳон иқтисодиётининг асосий тенденцияси ҳисобланиб, миллий иқтисодиёт рақобатбардошлигини оширишнинг муҳим талаб-йўналишига айланиб бормоқда. Фаолият самарадорлигини глобаллашув жараёни шароитида оширишда божхона махсус чора-тадбирларини самарали ташкил этиш ҳамда самарали халқаро ҳамкорликни амалга оширишга алоҳида эътибор қаратиш талаб этилади. Божхона махсус чора-тадбирларини самарали ташкил этишда қуйидаги чора-тадбирларни алоҳида таъкидлаб ўтиш зарур: контрабандага қарши курашиш ишлари самарадорлигини ошириш (бу борада мамлакатимиз ҳудудига олиб кириладиган ва ундан олиб чиқиладиган товар-моддий бойликларнинг божхона назорати ва расмийлаштируви ишларини талаб даражасида амалга ошириш зарур.
Бунда хўжалик субъектларининг импорт ва экспорт операциялари бўйича тўловга лаёқатлилик қобилиятларини ҳисобга олиш талаб этилади); хорижий фирмалар, айниқса, оффшор зоналари билан амалга ошириладиган импорт-экспорт битимларининг қонунийлиги ва операцияларнинг иқтисодий мантиқлилиги глобаллашув шароитида божхона асословида алоҳида кўриб чиқилиши зарур; товарларнинг божхона қийматини сунъий равишда камайтириб (ошириб) кўрсатиш божхона соҳасида "ҳужжат контрабандаси" сифатида баҳолаш; халқаро терроризм ва диний экстремизмга қарши туришда ҳамда наркобизнесга қарши курашишда божхона омилининг аҳамиятини кескин кучайтириш; трансмиллий уюшган жиноятчилигига қарши божхона махсус тадбирлари ва махсус божхона назорати ишларини самарали ташкил этиш (ушбу жараёнда, айниқса, трансмиллий ишлаб чиқариш циклига кирувчи ишлаб чиқариш бўғинларига "фирма ичидаги маҳсулотлар" айланмасига эътибор қаратиш керак); ички бозорни ҳимоялашда, айниқса, қалбакилаштирилган дори-дармонларнинг кириб келишини олдини олишда тегишли вазирлик ва муассасалар билан доимий ҳамкорлик қилиш механизмларини такомиллаштириш.
Самарали халқаро ҳамкорликни амалга оширишда қуйидагиларга алоҳида эътибор қаратиш зарур: қўшни давлатлар божхона органлари билан божхона тергови, ахборот алмашуви, экспорт-импорт битимлари бўйича маълумотларни таққослаш ва махсус чора-тадбирларни амалга ошириш юзасидан икки ёқлама ҳамкорликни кучайтириш; божхона фаолияти самарадорлигини оширишда минтақавий ҳамкорлик имкониятларидан кенг фойдаланиш.
Бошқарувнинг тарифли ва нотариф усулларидан самарали фойдаланиш миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлигини таъминлаш, божхона ва ташқи савдо соҳаларидаги сиёсатни амалга оширишда тегишли жараёнларни мақсадли бошқаришда алоҳида ўрин тутади. Бунда мавжуд имкониятлардан оқилона фойдаланиш, маҳаллий ресурсларни ишлаб чиқариш оборотига жалб этиш, замонавий технологиялар асосида рақобатбардош импорт ўрнини босувчи маҳсулотларни ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш ва ички бозорни соғлом рақобат муҳитини сақлаган ҳолда ҳимоялаш муҳимдир.
Шуни таъкидлаш керакки, ташқи савдо ва божхона соҳалари иқтисодиётнинг муҳим тармоқлари ҳисобланиб, улар бошқа тармоқлар фаолияти натижаларини ўзида акс эттирувчи хусусиятга эга. Яъни, улар муайян маҳсулотлар ишлаб чиқармайди, лекин, самарали миллий иқтисодиётни шакллантириш ва ташқи иқтисодий фаолиятни тартибга солишда улар фаол иштирок этувчи соҳалар ҳисобланади. Шу жиҳатдан улар иқтисодиётни модернизация қилиш ва глобаллашув жараёнлари тобора чуқурлашиб бораётган шароитда иқтисодий фаолиятни самарали бошқаришни ташкил этишнинг муҳим субъектлари ҳисобланади. Ҳар иккала соҳа ташқи иқтисодий фаолиятга бевосита ва билвосита таъсир кўрсатишини эътиборга олган ҳолда уларни иқтисодий усуллар негизида самарали бошқаришни ташкил этиш долзарб масала ҳисобланади.
Маълумки, турли тарихий ривожланиш даврларида ташқи иқтисодий фаолиятни тартибга солиш турли мамлакатлар томонидан турлича усулларни қўллаган ҳолда амалга оширилган. Ташқи иқтисодий фаолиятни нотариф усулда бошқариш асосан қуйидагиларни ўз ичига олади: экспорт/импортни тақиқлаш; экспорт/импортни чеклаш; экспорт импортни лицензиялаш (оддий лицензия, махсус лицензия, тўла лицензия). Жаҳон тажрибасининг кўрсатишича, ташқи савдони тартибга солишда бошқаришнинг тарифли усуллардан кенг фойдаланилмоқда. Бу борада бож тарифи алоҳида аҳамият касб этади.
Бож тарифи ташқи иқтисодий фаолиятни тартибга солишда муҳим иқтисодий восита (усул) бўлиб, миллий иқтисодиётнинг сифат ўзгаришига, ишлаб чиқаришни рағбатлантиришга, нархнавони шакллантиришга ва ички бозорда соғлом муҳитни ривожлантириш каби туб масалаларга таъсир кўрсатади. Шу жиҳатдан ҳам бож тарифи умумиқтисодиёт даражасида қатор, жумладан, қуйидаги муҳим вазифаларни бажаради.
Биринчидан, мамлакат экспорт имкониятларини мустаҳкамлаш ва экспорт-импортнинг мақбул таркибини шакллантиришнинг иқтисодий бошқарув жараёнини таъминлайди;
иккинчидан, ички бозорга кириб келиши мақбул бўлмаган ёки носоғлом рақобатни вужудга келтирувчи товар массасининг кириб келишини олдини олиш (камайтириш)ни иқтисодий усуллар орқали бошқаради;
учинчидан, фискал вазифаси асосида ташқи иқтисодий фаолият негизида зарур маблағларнинг жамғармасини таъминлайди;
Тўртинчидан, миллий ишлаб чиқаришни рағбатлантириш ва замонавий ишлаб чиқаришни қўллаб-қувватлаш функцияси асосида миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлигини таъминлашга хизмат қилади. Шуни таъкидлаш кераки, тарифли усулларни қўллаш жараёнида қатор омиллар ўз таъмирини кўрсатиши мумкин.
Масалан, “Афзаллик қонуни” бунда алоҳида аҳамият касб этади. Унга мувофиқ, ташқи иқтисодий фаолият (экспорт-импорт)га табиий ресурсларга бой мамлакатлар ҳудудида олинган ресурслар, мамлакатнинг илмий-техникавий салоҳияти, ресурслар (масалан, иш кучи)нинг арзонлиги каби омиллар сезиларли даражада таъсир кўрсатади.
Ташқи савдо ўз моҳиятига кўра ишлаб чиқариш, тадбиркорлик ва савдосотиқ асосида фойда олиш мақсадидаги фаолият тури эканидан келиб чиққан ҳолда бугунги кунда юқорида таъкидланганимиздек тарифли усуллардан фойдаланиш муҳимдир. Тажрибанинг кўрсатишича, жаҳоннинг кўп мамлакатларида божхона тарифи Брюссел божхона номенклатураси асосида қурилган, қатор давлатлар божхона амалиётида мураккаб божхона тарифи қўлланилади (у максимал, минимал, оралиқ ва преференциал ставка кабиларни ўз ичига олиб, уларнинг ҳар бири маълум мамлакат билан таркиб топган иқтисодий муносабатларга боғлиқ ҳолда товарларга нисбатан қўлланилади).
Бошқарувнинг тарифли усулларидан устувор фойдаланган ҳолда бож тарифини такомиллаштиришнинг қуйидаги йўналишлари бўйича тегишли ишларни амалга ошириш мақсадга мувфиқ: инновацион хусусиятга эга маҳсулотларни экспорт қилиш ва шундай маҳсулотларни мамлакатда ишлаб чиқариш учун зарур бўлган компонентларни импорт қилишда имтиёзли бож тарифларини ишлаб чиқиш; ташқи иқтисодий фаолиятда миллий хавфсизликни таъминлаш ва миллий иқтисодиётни носоғлом рақобатдан сақлашга йўналтирилган тариф воситаларини ишлаб чиқиш.
Иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштириш шароитида божхона тадбирларини такомиллаштиришда қуйидагиларга алоҳида эътибор қаратишни таъминлаш:
- стратегик бошқарув тамойиллари асосида божхона соҳасини самарали бошқариш юзасидан тегишли услубий, ташкилий ва махсус чора-тадбирларни иқтисодиётдаги ўзгаришларга монанд равишда амалга ошириш амалиётини изчил давом эттириш;
- инновацион бошқарув негизида божхона ва ташқи савдо соҳаларида давлат бошқарув органлари билан самарали ҳамкорликнинг ташкилий шаклларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш. Бунда божхона-ташқи савдо интеграцион бошқаруви элементлари негизида бошқарув жараёни самарадорлигини ошириш учун Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси, Ташқи иқтисодий алоқалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги, Иқтисодиёт вазирлиги, Давлат солиқ қўмитаси, Тадбиркорлар палатаси ҳамда бошқа манфаатдор вазирлик ва идоралар иштирокида Ташқи савдони прогнозлаштириш бўйича идоралараро мувофиқлаштирувчи кенгашни ташкил этиш;
- божхона органларининг замонавий моддий-техника базасини муттасил модернизация қилиб бориш ишларини изчил давом эттириб бориш. Юқорида таклиф этилганларнинг амалиётга жорий этилиши бошқарув уйғунлиги методологик талаби негизида божхона ташкилий-иқтисодий механизмини такомиллаштириш асосида бошқарув самарадорлигини оширишга хизмат қилади.

2.3 Ташқи савдони тартибга солишда ривожланган мамлакатлар тажрибаси ва унинг мамлакатимизга жорий етиш мумкин бўлган томонлари.

Бугунги кунда мамлакатимизда ташқи иқтисодий фаолиятни самарали бошқариш учун ташқи иқтисодий алоқаларни тўлиқ акс еттирувчи ва мамлакат рейтингини оширувчи амалий ишлар кенг амалга оширилмоқда. Ташқи иқтисодий алоқалар деганда, асосан, товарлар ва хизматлар експорти ва импорти, халқаро молиявий операциялар, халқаро шартнома бўйича хорижда ишлаб чиқариш фаолияти билан шуғулланиш, ишчи кучи миграцияси ва халқаро туризм ҳаракати, шунингдек, халқаро фаолиятнинг бошқа йўналишлари тушунилади.
Жаҳон тажрибасининг кўрсаткичларига кўра, очиқ бозор иқтисодиётига ҳаракатланиш шароитида експорт салоҳиятини ривожлантириш ва миллий експортчига ҳартомонлама кўмак бериш самарали ташқи иқтисодий фаолиятнинг асоси ва мамлакат иқтисодий хавфсизлигининг гарови бўлиб хизмат қилади. Ўзбекистон учун бу алоҳида аҳамият касб етади, чунки фақат експортни ривожлантириш орқали ҳаёт учун муҳим товарлар импортини қисқартирмасдан туриб савдо мувозанатининг мусбат салдосига еришиш мумкин.
АҚШнинг Россия билан савдоси камомади 2018 йилда 14,1 миллиард долларни ташкил этди, бу 2017 йилга нисбатан 41,0 фоизга ўсди (4,1 миллиард доллар). АҚШ маҳсулотларининг Россияга экспорти 6,7 миллиард долларни ташкил этди, бу ўтган йилга нисбатан 4,7 фоизга (331 миллион доллар) камайди. АҚШнинг Россиядан тегишли импорти 22,8 фоизга ўсиб, 20,8 миллиард долларни ташкил этди. Россия 2018 йилда АҚШнинг товарларни экспорт қилиш бўйича 36-энг йирик бозори бўлди¹¹.
АҚШнинг Россияга хизматлар экспорти тахминан 2017 йилда 4,9 миллиард долларни ташкил этди (сўнгги маълумотлар мавжуд) ва АҚШ импорти 2,1 миллиард долларни ташкил этди. Россияда АҚШнинг аксарият филиаллари томонидан хизматларнинг сотилиши 10,4 миллиард долларни ташкил этди.
2016 йилда аксарият Россияга қарашли фирмалар томонидан Қўшма Штатлардаги хизматлар савдоси 650 миллион долларни ташкил этди.
АҚШнинг Россиядаги тўғридан-тўғри хорижий инвеститсиялари (тўғридан-тўғри инвеститсиялари) 2017 йилда 13,9 миллиард долларни ташкил этди бу 2016 йилга нисбатан 4,4 фоизга камайди. АҚШнинг Россиядаги тўғридан-тўғри инвеститсиялари ишлаб чиқариш, банк бўлмаган холдинг компаниялари ва ахборот хизматлари томонидан бошқарилади.
Россиянинг қарама-қарши санксиялари, Украинадаги ҳаракатлари натижасида АҚШнинг Россияга қарши санктсияларига жавобан 2014 йилдан бошлаб, америкалик фирмалар учун ноаниқлик яратди ва бозорга кириш истиқболларини пасайтирди. 2018 йилда Президент Путин "Америка Қўшма Штатлари ва ёки бошқа хорижий давлатларнинг дўстона ҳаракатларига жавоб чоралари (қарши чоралар) тўғрисида" деб номланган қарши санктсияни имзолади. Янги қонун лойиҳаси Россия ҳукуматига Қўшма Штатларга ва бошқа "дўстона бўлмаган" хорижий давлатларга олиб бориладиган маҳсулотлар ва хизматларга қўшимча ҳисоб-китобларни, шу жумладан импорт ва экспортни тақиқлашни жорий қилиш бўйича кенг ваколат берди. Қонун қабул қилинган бўлса-да, ҳозирги кунгача янги қарши санктсиялар амалга оширилмаган, АҚШ ҳукумати саноатлар билан савдо-сотиққа таъсирини АҚШ миллий манфаатлари нуқтаи назаридан таҳлил қилиш ва баҳолаш учун саноат билан алоқаларни давом эттирмоқда. Бундан ташқари, АҚШ ҳукумати Россия билан ўзаро алоқаларини қисқартирганлиги сабабли (Россиянинг Украинадаги тажовузлари натижасида) бизнинг Россияда бозорга кириш тўсиқларини кўтариш ва ҳал қилиш қобилиятимиз жуда чекланган. Шунга қарамай, Россия бозорини очиш ва АҚШ экспорти ва АҚШ корхоналари учун адолатли муносабатларни таъминлаш учун саъй-ҳаракатлар давом этмоқда.
Россиянинг энг мақбул миллати (МФН) томонидан қўлланиладиган тариф ставкаси қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига ўртача 10,2 фоизни ташкил этди ва 2017 йилда қишлоқ хўжалигига тегишли бўлмаган маҳсулотлар учун 6,2 фоиз.
Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари учун 10,9 фоизни, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига нисбатан 7,1 фоизни ташкил этади. Россиянинг барча маҳсулотлар учун ЖСТга уланган максимал тариф ставкаси 245 фоизни ташкил этади.
2018 йил 6 июлда Россия АҚШ президентининг АҚШ пўлат ва алюминий буюмлари импортини мослаштириш тўғрисидаги қарорига жавобан АҚШдан импорт қилинган турли хил саноат маҳсулотларига (асосан қурилиш техникасининг айрим турлари) 25 дан 40 фоизгача бўлган тарифларни қабул қилди. 1962 йилги савдо-сотиқни кенгайтириш тўғрисидаги қонуннинг 232-қисми, унга ўзгартиришлар киритилган.
Америка Қўшма Штатлари Россияни Америка ишчилари ва компанияларини жазолашга қаратилган асоссиз қасос билан шуғулланмаслик ўрнига, глобал пўлат ва алюминий соҳаларидаги ортиқча қуввати умумий муаммосини ҳал қилиш учун АҚШ билан бирга ишлашга чақирди.
Россия ва АҚШ лизинг компаниялари экспорт қилинадиган якуний маҳсулотлар учун маълумотлар бўйича ҳисобланган қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС) кўпинча қайтарилмаслигини ва уларнинг қопланишларини олиш учун улар кўпинча суд ҳаракатларига мурожаат қилишлари кераклиги ҳақида хабар беришди. Лизинг компаниялари экспортга ҚҚСни қайтариш катта фирибгарликнинг манбаи эканлиги ва фирибгарликнинг олдини олиш бўйича ҳаракатлар қонуний экспорт қилувчилар учун пулни қайтариб олишни янада қийинлаштириши ҳақида хабар беришди. Бундан ташқари, компаниялар маълум қилишларича, айрим ҳолларда маҳаллий солиқ инспектсиялари текширувлар бошлаган ва уларнинг банкдаги ҳисоб рақамларини ҳибсга олишга уринишган, бу эса экспорт қилувчиларни жуда қиммат ва кўп вақт талаб қиладиган суд амалиётини излашга мажбур қилмоқда. Россиянинг кинотеатр маҳсулотларидан "фойдаланиш ҳуқуқи" учун тўловлар учун ҚҚСни қайтариб олиши янада ташвишга солмоқда. "Россия" филмларини намойиш қилиш учун тўланган роялти бўйича ҚҚС тўловлари (Россия солиқ кодексида белгиланган) қайтарилиши мумкин, аммо АҚШ (ёки бошқа рус бўлмаган) филмларни намойиш қилиш учун роялти бўйича ҚҚС тўловлари эмас. Ушбу амалиёт Россияда АҚШ филмларини намойиш этиш нархини оширади.
2014 йил 6 августда Россия Австралия, Канада, Эвропа Иттифоқи, Норвегия ва Қўшма Штатлардан бир йиллик озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини олиб киришни тақиқлаш тўғрисида буйруқ чиқарди. Тақиқланган озиқ-овқат маҳсулотларининг рўйхатига баъзи мол гўшти, чўчқа гўшти, парранда гўшти, балиқ ва денгиз маҳсулотлари, мева ва ёнғоқлар, сабзавотлар,баъзи колбаса ва энг кўп тайёрланган овқатлар киради. Ўшандан бери Россия тақиқ билан қамраб олинган маҳсулотлар рўйхатига ўзгартишлар киритди ва Албания, Исландия, Лихтенштейн, Черногория ва Украинани қўшиб, маҳсулотлари тақиқланган мамлакатлар рўйхатини кенгайтирди. Ушбу тақиқ Украинадан келтирилган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига фақат 2016 йил 1 январдан сўнг, Эвропа Иттифоқи билан чуқур ва кенг қамровли эркин савдо шартномасини амалга оширган кундан кейин амал қилди. 2018 йил июлда Россия ушбу тақиқни 2019 йил 31 декабригача узайтирди. 2018 йил декабрда Россия Украинадан (қишлоқ хўжалиги ва қишлоқ хўжалиги бўлмаган) турли хил импорт маҳсулотларига қўшимча тақиқ қўйди.
Россия автомобиллар ва бошқа ғилдиракли транспорт воситаларига "қайта ишлаш тўлови" ни жорий қилди, бу эса Россиядаги автомобиллар ва бошқа баъзи ғилдиракли транспорт воситаларининг импортчилари (2012 йилдан) ва ишлаб чиқарувчилардан (2016 йилдан бери) ёши, умумий массаси, ва восита двигателининг катталиги. Ушбу тўлов автомобилнинг фойдаланиш муддати тугагандан сўнг уни қайта ишлаш харажатларини қоплаш учун мўлжалланган. Ўз-ўзидан ҳаракатланадиган қишлоқ хўжалиги ва саноат транспорт воситалари учун 2016 йилда махсус ставкалар жорий этилди. 2018 йилда нархлар янги транспорт воситалари учун 3400 рублдан (56 доллар) 10,5 миллион рублгача (173 067 доллар), ишлатилган транспорт воситалари учун 5 200 рублдан (85 доллар) 41,07 миллион рублгача (676 978 доллар) ташкил этди. Дарҳақиқат, тўлов 2018 йилда рублнинг пасайиши ҳисобига ўртача 15 фоизга оширилди. Гарчи тўлов маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга ҳам, импортчиларга ҳам юкланган бўлса-да, оғир тижорат транспорт воситалари учун тўловларнинг умумий даражаси ва ҳисоб-китоби билан боғлиқ муаммолар сақланиб қолмоқда. Бундан ташқари, саноат манфаатдор томонлари таъкидлашларича, Россия ҳукумати қайта ишлаш тўловини қоплаш учун фақат маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни, шу жумладан, хорижий маркадаги автомобилларни ишлаб чиқарувчиларни қоплашни таъминлайдиган мезонларга асосланиб, турли хил субсидияларни таклиф қилади. Россия ҳукумати ҳар хил солиққа тортилмаган экологик жарималар ва қайта ишлаш тўловларини янги экологик солиққа айлантиришни таклиф қилди. Агар атроф-муҳит солиғи маъқулланса, у чиқиндиларни ёъқ қилиш дастурларини аллақачон амалга оширган ва илгари қайта ишлаш тўловларидан озод қилинган компанияларга тегишли бўлади.
АҚШ компаниялари техник регламентларни ва тегишли маҳсулотни синовдан ўтказиш ва сертификатлаш талабларини келтириб чиқаради.
АҚШнинг Россияга саноат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини экспорт қилишида катта тўсиқлар бор. Россия ҳукумати турли хил маҳсулотларни тасдиқлаш жараёнининг асосий элементи сифатида маҳсулотни синовдан ўтказишни ва сертификатлашни талаб қилади ва кўп ҳолларда фақат Россияда рўйхатдан ўтган ва яшайдиган ташкилот ушбу маҳсулотни тасдиқлаш учун керакли ҳужжатларни олиш учун мурожаат қилиши мумкин. Бинобарин, Россиядан ташқарида ваколатли ташкилотлар томонидан ўтказиладиган синов ва сертификатлаштириш имкониятлари чекланган бўлиб, Россияга экспорт қилаётган компаниялар учун оғирлик ва харажатлар кўпаймоқда. Европа Иттифоқининг бошқа аъзо давлатлари ҳам худди шундай талабларни қабул қилиш босқичида.
2012 йилда Россия ҳукумати барча тиббиёт буюмларини ишлаб чиқарувчиларни 2014 йил 1 январгача (кейинчалик 2017 йил 1 январгача узайтирилган) янги рўйхатдан ўтиш сертификатларини олишлари керак бўлган фармон чиқарди. АҚШ экспортчилари тиббий асбоб-ускуналарни ишлаб чиқарувчиларнинг аксарияти ушбу муддатни бажара олмаслиги ва Россия бозорига кириш имкониятидан маҳрум бўлишлари ҳақида ташвиш билдирди. 2017 йил феврал ойида Россия Соғлиқни сақлаш, Молия, Адлия ва Иқтисодий ривожланиш вазирликлари тиббиёт буюмлари учун илгари берилган сертификатларнинг амал қилиш муддатини 2021 йил 1 январгача узайтиришга келишиб олдилар, бунда ЭАЕЕ сертификатлари талаб қилинади. Тиббий техника саноати, шунингдек, 2022 йил 1-январда тиббиёт буюмларининг умумий бозорини амалга оширишдан хавотирда. Саноат амалдаги қонун лойиҳалари умумий бозорнинг ишига салбий таъсир кўрсатиши мумкинлигидан хавотирда.
АҚШнинг Жанубий Африка билан товар айирбошлаш тақчиллиги 2018 йилда 3,0 миллиард долларни ташкил этди ва 8,4 фоизга ўсди (230 доллар) 2017 йилга нисбатан АҚШнинг Жанубий Африкага товар экспорти 5,5 миллиард долларни ташкил этди, бу ўтган йилга нисбатан 9,9 фоизга (497 миллион доллар) кўпдир. АҚШнинг Жанубий Африкадан тегишли импорти 9,5 фоизга ўсиб, 8,5 миллиард долларни ташкил этди. Жанубий Африка Қўшма Штатларнинг 2018 йилда 42-товарларни экспорт қилиш бўйича энг йирик бозори бўлди. Хизматларнинг Жанубий Африкага экспорти 2017 йилда тахминан 2,9 миллиард долларни ташкил этди ва АҚШ импорти 1,9 миллиард долларни ташкил этди. АҚШнинг аксарият филиаллари томонидан Жанубий Африкада хизматларнинг сотилиши 2016 йилда 6,3 миллиард долларни ташкил этди .
Жанубий Африканинг энг мақбул миллати (МФН) томонидан қўлланиладиган тариф ставкаси 2017 йилда ўртача 7,6 фоизни ташкил этди .Жанубий Африканинг ЖСТга боғланган оддий ўртача тариф ставкаси қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари учун 39,1 фоизни ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига нисбатан 15,7 фоизни ташкил этади. Жанубий Африканинг саноат маҳсулотлари учун ЖСТга уланган максимал тариф ставкаси 50 фоизни ташкил этади, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига нисбатан унинг ЖСТга уланган максимал тариф ставкаси 597 фоизни ташкил этади, АҚШ экспорти Жанубий Африкадаги Эвропа Иттифоқи товарлари билан таққослаганда ёмон аҳволга тушиб қолди. Жанубий Африканинг ТДА билан қопланган тариф линиялари бўйича Эвропа Иттифоқидан импортга татбиқ этиладиган тарифлари ўртача ўртача ўртача 4,5 фоизни ташкил этади.
Сўнгги йилларда Жанубий Африка ҳукумати маҳаллий саноатни Жаҳон савдо ташкилотига уланган бож ставкалари миқдорини оширишга даъват қилишга даъват этди, бу эрда глобал рақобатбардошликнинг этишмаслиги ташвиш уйғотди. 2013 йил сентябр ойида, Жанубий Африка Халқаро Савдо Маъмурияти Комиссияси (ИТА) ўз ички саноатининг сўровларига биноан бутун товуқлар учун қўлланиладиган импорт божларини ЖСТнинг максимал 82 фоизли ставкасига оширди ва бошқа парранда маҳсулотлари учун импорт божларини оширишни амалга оширди, музлатилган суякли товуқ импорти учун божларни 37 фоизгача ошириш, шу жумладан, АҚШда музлатилган суякли товуқ гўшти импорти ҳам антидемпинг божларига тортилади, улар ҳозирда килограмм учун Р9,40 (фунт учун 0,33 доллар) миқдорида белгиланган.
2017 йил декабр ойида Жанубий Африка парламенти Молия вазирлиги томонидан шакарли шакарли ичимликларга солиқ солинадиган "Даромадлар ва пул миқдори ва даромадлар тўғрисидаги қонунларга ўзгартиришлар киритиш тўғрисида" ги қонунни қабул қилди. 2018 йил апрел ойида кучга кирган солиқ, ҳам импорт қилинадиган, ҳам маҳаллий ишлаб чиқариладиган ичимликларга нисбатан қўлланилади. Бу семириш ва Жанубий Африкаликлар орасида сил касаллигидан кейин ўлимнинг иккинчи сабаби сифатида қайд этилган диабет каби юқумсиз касалликлар эпидемияси билан курашиш учун шакар-ширин ичимликлар истеъмолини рад этишга қаратилган. Юз фоизли мева-сабзавот шарбатлари ва шакар қўшилмаган сут маҳсулотлари солиқдан озод қилинади.
Бундан ташқари, 2019 йил феврал ойида Жанубий Африка молия вазири солиқни 5 фоизга оширганлигини эълон қилди (шакарнинг ҳар граммига 2,1 тсентдан 2,21 тсентгача 100 граммдан 4 граммдан ошадиган - 100 мл учун 4 грамм биринчи бўлиб ҳали ҳам бепул бўлиб қолмоқда).
Жанубий Африка Савдо ва Саноат Департаменти, агар ИТА томонидан берилган рухсатномага мувофиқ импорт қилинмаган бўлса, Ҳукумат Газетасида хабар бериш орқали Жанубий Африкага белгиланган тоифадаги ёки турдаги товарларни олиб киришни тақиқлайди. Тақиқланган импортга ҳар қандай шаклда гиёҳвандлик ва одат тусига кирувчи дорилар киради; тўлиқ автоматик, ҳарбий ва рақами ёъқ қуроллар, портловчи моддалар ва оташинлар; заҳар ва бошқа токсик моддалар; массаси 1000 килограммдан икки килограммдан ортиқ бўлган сигареталар; савдо тавсифи ёки савдо белгиси Жанубий Африка қонунларига зид равишда қўлланиладиган товарлар (масалан, сохта маҳсулотлар); муаллифлик ҳуқуқига эга бўлган ҳар қандай асарларнинг ноқонуний нусхалари; қамоқхонада ёки пенитентсиар жойда ишлаб чиқарилган маҳсулотлар. ИТА ишлатилган товарларни импорт қилиш учун рухсатномаларни талаб қилади, агар бундай товарлар мамлакат ичида ҳам ишлаб чиқарилган бўлса, шунинг учун ишлатилган товарларни олиб киришни сезиларли даражада чеклайди. Бошқа тоифадаги товарларга чиқиндилар, чиқиндилар, куллар, қолдиқлар ва сифат кўрсаткичларига мувофиқ товарларни киритиш мумкин.
2016 йил сентябр ойида Савдо ва саноат бошқармаси 2003 йил 59-сонли Спиртли ичимликлар тўғрисидаги қонунга ўзгартиришлар киритиш бўйича сиёсат тавсияларини тақдим этган якуний миллий ликёр сиёсатини (1208-сон) нашр этди.Манфаатдор томонлар "жуда юқори миқдордаги алкоголли ичимликлар" маҳсулотларини сотишни тақиқлаш ва алкоголли ичимликлар маҳсулотларини "қатъий" ёрлиғи билан боғлиқ ташвишларини билдиришди, чунки бу шартлар дастурий ҳужжатда белгиланмаган. 2019 йил март ойидан бошлаб спиртли ичимликлар тўғрисидаги қонунга ҳеч қандай ўзгартириш киритилмаган.
Сўнгги 15 йил ичида Жанубий Африка ҳукуматидаги шаффофликни ошириш ва корруптсияни камайтириш учун бир нечта қонунлар қабул қилинди, аммо баъзи қонунлар камчиликлардан азият чекмоқда. Масалан, давлат амалдорларига пора беришни тақиқловчи қонунчилик, хабар берувчиларни камситиш ёки туҳмат қилиш тўғрисидаги даъволардан ҳимоя қила олмаса, 2013 йилда парламент томонидан қабул қилинган "Давлат ахборотини ҳимоя қилиш тўғрисида" ги қонун академиклар, фуқаролик жамияти гуруҳлари, халқаро ташкилотлар томонидан танқид қилинди. ва оммавий ахборот воситалари шаффофлик ва сўз эркинлигини чекловчи омил ҳисобланади.