Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

70 
3.KOMPYUTERLAR PROTSESSORLARINING 
TUZILISHLARI
 
3.1. Kompyuterlar protsessorlarining tuzilishlari va ularni 
qanday ishlashlarini o‘rganish bosqichlari 
 
Kompyuter arxitekturasini o‘rganishda, kompyuter protsessorining 
tuzilishi va uni qanday ishlashini tushunish muhim ahamiyatga ega 
jihatlardan biri hisoblanadi. Shuning uchun ushbu bobni kompyuter 
protsessorlarining tuzilishlari va ularni qanday ishlashlarini batafsilroq 
ko‘rib chiqishga bag‘ishladik. Ko‘rib chiqish uchun esa 
Intel 
protsessorlari oilasiga
mansub, so‘z uzunliklari 8, 16 va 32-razryadga teng 
bo‘lgan, quyidagi protsessorlarni tanlab oldik: 
1. 
Intel 8080 (K580ВM80)
– 8-razryadli protsessor; 
2. 
Intel 8088
– 16-razryadli protsessor; 
3. 
Pentium 4
– 32 razryadli protsessor. 
Zamonaviy kompyuterlar protsessorlarining tuzilishlari va ularni 
qanday ishlashlarini o‘rganish anchagina murakkab jarayon ekanligi 
hisobga olgan holda, ushbu mavzuga oid asosiy tushunchalar va jihatlarni 
avval, 8-razryadli protsessor va u asosida qurilgan kompyuterning qanday 
tuzilganligi va qanday ishlashini batafsil qo‘rib chiqish bilan boshlaymiz. 
Tushuntirishlar jarayonida, yuqorida sanab o‘tilgan protsessorlarni 
o‘zaro taqqoslashlar asosida, ularning tuzilishlariga va ishlash 
tamoillariga qanday o‘zgartirishlar kiritib borilganligi, hamda bu 
o‘zgartirishlar natijasida nimalarga erishilganligi haqida ham 
ma’lumotlar keltirib boriladi.
Hozirda kompyuterning qanday tuzilganligi va qanday ishlashini, 
ya’ni kompyuter arxitekturasini o‘rganish uchun mo‘ljallangan bir 
nechta o‘quv elektron stendlari ishlab chiqilgan, bunday stendlarga 
misol qilib - 
УМПК-80, 8088 trasseri
va 
Pep8
kabi elektron stendlari 
keltirish mumkin. Bu o‘quv stendlari yordamida mos holda – 8, 16 va 
32-razryadli 
protsessorlarning 
va 
ular 
asosida 
qurilgan 
kompyuterlarning tuzilishlari va qanday ishlashlarini o‘rganish 
imkoniyatlari mavjud. 
Ko‘pchilik 
o‘ylaganidek 
kompyuter 
arxitekturasi 
fanini 
o‘rganishni, 
hozirda 
ishlab 
chiqarilayotgan 
eng 
zamonaviy 

---

71 
kompyuterlarning tuzilishlari va ularning qanday ishlashlarini o‘rganish 
bilan amalga oshirib bo‘lmaydi. Negaki ushbu kompyuterlar ham, 
ularning protsessorlari ham anchagina murakkab tuzilishlarga egadirlar. 
Shuning uchun zamonaviy kompyuter arxitekturasini o‘rganishda avval 
8 va 16-razryadli kompyuterlarning qanday tuzilganligi va qanday 
ishlashini ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi. 
Zamonaviy kompyuterlar arxitekturasini o‘rganishda, ushbu o‘quv 
qo‘llanmada nima uchun aynan Intel 8080, Intel 8088 va Pentium 4 
protsessorlari asosida ishlab chiqilgan kompyuterlar 
tanlab olinganligini
3.1-jadvalda Intel protsessorlari oilasiga mansub protsessorlar va ularning 
ko‘rsatgichlari asosida ham izohlab o‘tamiz. 
3.1-jadval. Intel protsessorlarining oilasi.