Биринчи суҳбат

Миссионерлар ўз динини ўзгартирганлар турли муаммоларга учрашлари хақида олдиндан огоҳлантиради дейишади. Бундан қандай мақсад кўзланади?
Дарҳақиқат, миссионерликда прозелитларни ўз эътиқодларини ўзгартирганларининг инъикоси сифатида кундалик турмушда турли муаммоларга дуч келишлари хақида олдиндан огоҳлантириш амалиёти йўлга қўйилган.
Бундай огоҳлантириш чуқур психологик билимларга асосланади. Энг аввало, огоҳликка даъват этилган инсон беихтиёр, ўзи англамаган ҳолда ана шу муаммоларга дуч келишга руҳан тайёргарлик кўради ва ғайришуурий тарзда танлаган йўлининг тўғри эканига ўзини-ўзи ишонтириб боради. Мана шундай вазиятда ўз даврида Исо ва ҳаворийлар ҳам кўплаб қийинчиликларга дуч келгани, одамлар уларнинг ҳақ йўлда эканини тушунмагани ва кейинчалик ўз хатоларини англаб, Халоскор кўрсатган тўғри йўлни қабул қилганлари ҳақидаги тушунтириш ишлари изчил давом эттирилади. Ҳозирда ҳам Исо давридагидан кам бўлмаган қийинчиликлар мавжудлиги, эътиқодда мустаҳкам қолиш осон эмаслиги тўғрисида биродарларча, хайриҳоҳлик ва куюнчаклик билан билдириладиган мулоҳазалар эса шахснинг ўз танлаган йўлида қолиш учун бутун кучи ва иродасини сафарбар қилишга замин яратади.
Айни пайтда, яқинлар, қариндош-уруғлар, маҳалла фаоллари томонидан прозелитни хато йўлдан қайтариш йўлидаги ҳаракатлар унга башорат қилинган “муаммо” бўлиб кўринади, миссионерларнинг “авлиёлигини” тасдиқлайди ва танлаган йўлининг “тўғрилигига” ишончни мустаҳкамлайди.
Миссионерлар томонидан бу дунёда моддий-маънавий кўмак, охиратда эса абадий роҳат ваъдасини олган прозелитлар ҳам қарздор бўлиб қолмайди. Миссионерлар онглари етарлича ўзгартирилган прозелитларга черковга хайр-эҳсон қилишни таклиф қилишади. Оила аъзоларидан бири янги конфессияга аъзо бўлгач, уйдаги жиҳозларни сотиб, черков ҳисобига ўтказгани, ҳатто хайр-эҳсон учун уйдаги пулларни ўғирлашгача ҳам борганини исботловчи ҳаётий мисолларни истаганча топиш мумкин.
Тасаввур қилинг хоналарига қулф илмайдиган ўзбек оиласида юқоридагидек ҳолат юзага келди. Ўзбек оиласи учун бундан ҳам катта фожеа борми? Бу нарса аввало оилада, сўнгра бутун жамиятда ўзаро ишончнинг йўқолишига олиб келмайдими?..


Миссионерлар ўз ғояларини сингдирар экан, унга қатъий содиқ бўлишни ҳам талаб қиладилар. Шундай эмасми?
Ҳақиқатан ҳам шундай. Масалан, баҳоийлар “Ватан” тушунчасини умуман инкор қиладилар. Зеро, улар учун Ер юзининг баҳоийлик тарқалган ҳар қандай жойи Ватан ҳисобланади.
Баҳоийликнинг бундай ғоялари ўз моҳиятига кўра фуқароларда Ватандан бегоналашиш, унинг тақдирига нисбатан лоқайдлик ва бефарқлик кайфиятининг шаклланишига йўл очишини англаш қийин эмас.
Иеговочилар ва баҳоийлар ўз аъзоларига ҳарбий хизматга бориш, умуман қўлларига қурол ушлашни ҳам тақиқлайдилар. Ўзбекистон Республикаси Конституциясига биноан Ватанни ҳимоя қилиш ҳар бир фуқаронинг бурчи, қонунда белгиланган тартибда ҳарбий ёки муқобил хизматни ўташ эса мажбурий ҳисобланади. Бу, қонунга мувофиқ бажарилиши мажбурий бўлган бир вазифани диний эътиқоди туфайли бошқаси билан алмаштириш қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларни истисно этганда, ҳеч ким диний эътиқодини рўкач қилиб конституциявий мажбуриятларини бажаришдан бош тортишга ҳақли эмаслигини кўрсатади. Демак, юқоридаги каби ғояларга қатъий садоқатнинг талаб этилиши ўз моҳиятига кўра, миллий хавфсизликка тўғридан-тўғри таҳдид туғдиради.
Иеговочилар “Библия”даги айрим кўрсатмаларни ғайриинсоний мазмунда талқин қилиш бўйича устаси фаранг ҳисобланадилар. Ушбу секта томонидан 1952 йили бекор қилинган бўлса-да, 1930 йилдан (22 йил давомида!) ўз тарафдорларига касалликларнинг олдини олишга қаратилган вакцинацияларни олишни, 1967 йилдан (1980 йилгача, 23 йил давомида!) тери ва органларни кўчириб ўтказишни тақиқлаб келгани бунга ёрқин мисол бўла олади.
Аммо 1944 йилда қабул қилинган бировнинг қонини қуйдирмаслик буйича тақиқ ҳозиргача амал қилиб келмоқда. Зеро, иеговочилар фикрича, бир инсоннинг қонини бошқасига қуйиш гуноҳ ҳисобланади. Бу билан улар “Библия”даги қонни истеъмол қилмаслик тўғрисидаги буйруқни бажараётганларини даъво қилишади. Инсон ҳаёти учун кутилмаган вазиятларда қон қуйиш ҳал қилувчи аҳамият касб этишини инобатга оладиган бўлсак, бундай ғоявий тарғиботнинг фожиавий оқибатини тасаввур қилиш қийин эмас. Афсуски, шундай бўлмоқда ҳам.
Ўтган асрнинг 90-йиллари бошларида иеговочиларнинг танқидчилари томонидан “Иегово шоҳидлари қурбонлари мемориали” ташкил қилинган эди. Унда рўйхатда 1995 йилгача қон қуйилмагани учун қурбон бўлганлар 3 315 кишини қайд этилган. Ўтган 13 йил давомида бу рўйхат ўзларини одамлар тақдири устидан ҳукм чиқариш ҳуқуқига эга, деб билувчи иеговочи раҳнамоларнинг айби билан яна неча юзлаб бегуноҳ одамларнинг рўйхати билан тўлганига шубҳа қилмаса ҳам бўлади.
Қайд этилган ҳолатлар ҳам юқоридаги каби ғояларга садоқатнинг мудҳиш оқибатларини яққол тасаввур қилиш имконини беради.