Birinchi slayd Azimova Dildora

Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Universiteti Sirtqi bo’lim Filologiya va tillarni o’qitish (o’zbek tili) yo’nalishi 201-guruh talabasi AKTAMOVA OZODAning O’zbek dialektiologiyasi fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

.

Mavzu: O’zbek dialektologiyasi;

Mavzu: O’zbek dialektologiyasi;

Qipchoq lahjasi

Fan o’qituvchisi: Israilova S.

Reja:

Reja:

1. Dialektologiya fani bo’yicha umumiy ma’lumot.

2. Shevashunoslik haqida tushuncha.

3. O’zbek tilida qipchoq lahjasining o’rni.

Tayanch iboralar:

Tayanch iboralar:

Sheva, shevashunoslik, lahja, lahjashunoslik, dialekt, tasviriy dialektologiya, tarixiy dialektologiya, qarluq, qipchoq, o’g’uz, uyg’ur,

DIALEKTOLOGIYA

DIALEKTOLOGIYA

Dialektologiya fanining makoni (obyekti) mahalliy sheva dialekti va lahjasi bo’lib maqsadi va vazifalari quyidagilardan iborat;

* sheva va dialektlarning fonetik, morfologik, sintaktik va leksik xususiyatlarini har tomonlama tavsif qilish ;

* milliy tilning paydo bo’lishi va taraqqiyotida shevalarning tutgan o’rni va shu milliy tilga asos bo’lgan shevalarni aniqlash;

* shevalarning o’zaro munosabatini, ularning adabiy til va qardosh tillarga bo’lgan munosabatlarini belgilash;

* o’xshash xususiyatlariga ko’ra shevalarning tarqalish chegarasini aniqlash ;

* umumiy o’xshash lingvistik xususiyatlarini belgilash asosida shevalarning ma’lum xududdagi tarqalish kartalarini tuzish va shevalarni tasnif qilish ;

* o’rganilgan shevalarni kartalashtirish asosida lingvistik atlasini tuzish va boshqalar.

Dialektologiya grekcha dialektos so’zidan olingan bo’lib sheva haqidagi ta’limot ya’ni biror tilning mavjud sheva va lahjalarini o’rgatadi. Dunyoda mavjud tillarning deyarli barchasi o’ziga xos ichki shevalardan iborat. Shuningdek o’zbek tili turkiy tillar ichida o’zining ko’p shevaliligi bilan farqlanadi. Shevashunoslik bilimdonlaridan biri E.D.Polivanov : “…turkiy tillarning birortasi xam shevalararo o’zbek tili singari bu qadar keskin farqlanmaydi, demak… birorta turkiy til xam shu qadar spesifik, dialektal xilma-xillik xususiyatiga ega emasdir. Bu esa tabiiy, adabiy til uchun biror dialektni asos qilib olish masalasini nihoyat darajada og’irlashtiradi.” degan edi.