Birinchi qism



Download 1,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet130/146
Sana14.01.2022
Hajmi1,38 Mb.
#363827
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   146
Bog'liq
U-48rWGvQqHDkHwehLGsrZ-dclnIyRGf

JAHON ADABIYOTIDAN
MUHAMMAD FUZULIY
(1498 – 1556)
Ozarboyjon 
shoiri 
Muham-
mad  Sulaymon  o‘g‘li  Fuzuliy  tur-
kiy  sh
е
’riyatning  Alish
е
r  Navoiydan 
k
е
yingi  eng  mashhur  qalam  sohib-
laridan  biri  hisoblanadi.  Chunki  u 
adabiyotda  aynan  Navoiy  an’analarini 
izchil  davom  ettirdi,  yuksak  g‘oyaviy-
badiiy  darajadagi  go‘zal  sh
е
’rlar  ijod 
qildi.  U  o‘zining  “Layli  va  Majnun” 
dostonida  tabiiy  ravishda  Navoiyni 
ustoz  yanglig‘  tilga  oladi:
Turk-u  arab-u  ajamda  ayyom,
Har  shoira  v
е
rmish  edi  bir  kom.
O‘lmish  edi  Navoiy  suxandon  – 
Manzuri  shahanshohi  Xuroson.
O‘z  navbatida,  bu  shoir  asarlari  o‘zidan  k
е
yingi  davrlar  tur-
kiy  adabiyot,  jumladan,  o‘zb
е
k  so‘z  san’ati  rivojiga  ham  katta 
ta’sir  o‘tkazdi.  O‘zb
е
k  sh
е
’riyatining  Fuzuliydan  k
е
yingi  davri 
taraqqiyotini  bu  shoir  ijodining  ta’sirisiz  tasavvur  qilish  –  qi-
yin.  Boshqacha  aytganda,  agar  Alish
е
r  Navoiy  bo‘lmasa  edi, 
Muhammad  Fuzuliy  ijodini,  Muhammad  Fuzuliy  bo‘lmasa  edi, 
Boborahim  Mashrab  ijodini  hozirgi  yuksak  badiiy  darajada 
tasavvur  qilib  bo‘lmas  edi.
Muhammad  Sulaymon  o‘g‘li  Fuzuliy  1498-yili  hozirgi  Iroq-
ning  Karbalo  shahrida  ziyoli  oilada  dunyoga  k
е
ldi.  U  ozar-
boyjon  xalqi ning  bayot  urug‘idan  bo‘lgan.  Ba’zi  ma’lumotlarga 
qaraganda,  Fuzuliy ning  otasi  asli  Karbaloga  Arash  d
е
gan  joydan 
ko‘chib  k
е
lib,  qolib  k
е
tgan.  Fuzuliyning  o‘g‘li  –  Fazliy  bobo 


143
yurti  bo‘lmish  Arashga  qaytib  borib,  qarindosh-urug‘lari  yonida 
yashagan.
Fuzuliy  Iroqning  Bag‘dod,  Hilla,  Najaf  d
е
gan  shaharlarida 
hayot  k
е
chirgan.  Umrining  oxirida  o‘zi  tug‘ilib-o‘sgan  Karba-
loga  ko‘chib  k
е
lgan.  1556-yili  shu  y
е
rda  vabo  kasali  bilan  va-
fot  etgan.
Shoir  nisbatan  qisqa,  ya’ni  58  yillik  umri  mobaynida  katta 
m
е
ros  yaratdi. 
Fuzuliy  turkiy,  forsiy  va  arabiy  tillarda  d
е
von  tuzgan.  Tur-
kiy  d
е
vonidan  300  ga  yaqin  g‘azal,  75  ruboiy,  42  qit’a,  27 
qasida,  bir  n
е
chtadan  tarj
е
’band,  tarkibband,  murabba’  va  mu-
xammas  o‘rin  olgan. 
Fuzuliy  g‘azallari  tilining  ravonligi,  ifoda  va  tasvirning  jozi-
badorligi,  vazn,  qo

 ya,  radif    va  badiiy  san’atlar  qo‘llashda 
yuksak  prof
е
ssional  darajasi,  uslubining  o‘ynoqiligi,  lirik  qah-
ramon  ruhiyatida  ko‘tarinki  kay

 yat,  otashinlik  va  shiddatkor-
lik  borligi,  falsa

 y  mushohada-mulohaza  va  hukm-xulosalarning 
yangiligi,  ya’ni  ohoriy ligi  va  o‘ziga  xosligi  bilan  ajralib  turadi. 
Shoir  g‘azallarining  asosiy  mavzusi  ham  –  ishq.  Shu-
ning  uchun  lirik  qahramon  otashin  oshiq  timsolida  namoyon 
bo‘ladi.  Ammo  ishqni  bu  g‘azallarda  k
е
ng  ma’noda  tushunish 
k
е
rak.  Ya’ni  ularda  shaklan  majoziy  (insonga  bo‘lgan)  ishq  tas-
virlansa  ham,  zimdan  haqiqiy  (Yaratganga  bo‘lgan)  ishq  ham 
ko‘zda  tutilav
е
radi.  Navoiy  g‘azallarida  uchragani  kabi,  Fuzuliy 
g‘azallarida  ham  bu  ikki  ishq  o‘zaro  uyg‘unlashib  k
е
tadi.
Xuddi  Navoiy  ijodi  kabi,  Fuzuliy  ijodi    ham    b
е
sh  asrdan  
buyon  o‘zb
е
k  va  ozarboyjon  xalqlari  do‘stligi,  qondosh-jondosh-
ligini  mustahkamlashga  xizmat  qilib  k
е
lyapti.  Bunday  do‘stlik 
va  hamkorlikdan  ikki  davlat  va  xalqi  –  birday  manfaatdor.          

Download 1,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish