Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

8.5- §. TELEO‘LCHAGICHLAR TIZIMI HAQIDA TUSHUNCHA
O‘lchashlarni uzoq masofalarga uzatishda aloqa liniyalari parametrlarining
o‘zgarishi uzatish aniqligiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lganda teleo‘lchagichlar
tizimlari ishlatiladi. Bu tizimlarda o‘lchash natijalari aloqa liniyasiga uzatishda avval
kodlanadi va qabul qilish punktida deshifrovka qilinadi. Ma’lumotlarni uzatish uchun
son-impulsli, vaqt-impulsli va chastotali tizimlar qo‘llaniladi.
Son-impulsli tizimning ishlash prinsipi o‘lchanayotgan kattalikning har bir
qiymatiga aloqa liniyasi bo‘ylab yuboriladigan tok impulslarning muayyan soni
to‘g‘ri kelishiga asoslangan. Kodlashni, masalan, o‘lchash tizimi bilan bog‘liq
bo‘lgan valikning har bir aylanishida bir impulsni qabul qilish bilan amalga oshirish
mumkin.
Vaqt-impulsli tizimning uzatish qurilmasi o‘lchangan katalikni o‘zgaruvchan
davomlilikda impulslarga o‘zgartiradi. Bunday modulyasiya kenglikli modulyasiya
deyiladi. Agar tizim o‘lchangan kattalikni imuls yo‘li davrining muayyan, ya’ni
o‘lchangan qiymatiga mutanosib qismini ajratuvchi 0 va hisoblovchi ikki impulslar
yordamida uzatsa, bunday,modulyasiya fazoviy modulyasiya deyiladi. O‘lchangan
kattalikni kodlash uchun yuguruvchi, signalni deshifrovka qilish uchun esa
detektorlovchi qurilmalar ishlatiladi.
CHastotali tizimlar ikki turda bo‘ladi:
1. CHastota-impuls modulyasiyasi tizimining signallari o‘lchangan kattalikka
mutanosib bo‘lgan chastota bilan aylanuvchi o‘lchash tizimi valiklaridan olinishi
mumkin.Signallarni detektorlar yoki jamg‘aruvchi kondensator yordamida qabul
qilish mumkin.
2. CHastotali modulyasiya o‘zgaruvchan tok bilan amalga oshiriladi, uzatuvchi
qurilma o‘zgaruvchan sig‘imli yoki induktivli sinusoidal tebranishlar generatoridan
iborat. O‘lchangan kattalikning o‘zgarishi o‘lchash tizimi orqali bajariladi. O‘zatilgan
signal kuchaytirish kaskadi orqali detektorlovchi qurilmaga keladi, bu qurilma esa
signal chastotasiga mutanosib bo‘lgan tok yoki kuchlanishni o‘lchashga imkon
beradi.