|
7.3 – расм. Индуктив силжиш ўлчагичлар:
а – ҳаво оралиғи ўзгарадиган ўлчагич; б – ўлчагич характеристикаси; в – ҳаво
оралиғи юзаси ўзгарадиган ўлчагич; г – соленоидли, магнит сингдирувчанлиги
ўзгарадиган ўлчагич; д – дифференциал силжиш ўлчагич; е – дифференциал силжиш
ўлчагичнинг характеристикаси
Havo oralig‘ining qarshiligi temir o‘zak magnit zanjirining magnit
qarshiligidan juda katta Rσ >>Rt ekanini nazarga olganda, elektromagnit
chulg‘amining iduktivligini quyidagicha ifodalash mumkin:
Induktivlik ifodasidan foydalanib, zanjirdagi tok ifodasini quyidagicha yozish mumkin:
bu yerda R — zanjirning aktiv qarshiligi; w — o‘zgaruvchan tok chastotasi.
Bu ifoda zanjirdagi tok I o‘zgarishi, o‘lchagichdagi havo oralig‘i δ havo
oralig‘ining ko‘ndalang kesimi G‘0 yoki havo oralig‘ining magnit singdiruvchanligi μ lar o‘zgarishiga mutanosibligini va shu tok orqali mexanik siljish qiymatini o‘lchash mumkinligini ko‘rsatadi. Induktiv siljish o‘lchagichlar uch turli bo‘ladi: 1) havo oralig‘i δ o‘zgarishiga asoslangan (7.3-rasm, a); 2) havo oralig‘i ko‘ndalang kesimi yuzi F0 ning o‘zgarishiga asoslangan (7.3-rasm, v); 3) elektromagnit tizim, magnit tizim, magnit singdiruvchanligi μ ning o‘zgarishiga asoslangan siljish o‘lchagichlar (7.3-rasm, g). Havo oralig‘i δ o‘zgarishiga asoslangan siljish o‘lchagichlar 0...1 mm oralig‘idagi siljishini o‘lchaydi. Havo oralig‘i bundan ortiq bo‘lganda <=f(δ) funksiya to‘g‘ri chiziqliligini yo‘qotadi. O‘lchash xatosi ortib ketadi. Siljish 5...8 mm bo‘lsa, ikkinchi turdagi o‘lchagich va siljish 50 ... 60 mm gacha bo‘lganda esa, uchinchi turli (solenoidli) o‘lchagichlar qo‘llaniladi. Induktiv siljish o‘lchagichlarda (7.3-rasm, a, v, g), o‘lchanishi lozim bo‘lgan parametr o‘zgarishini sezgichdan chiquvchi signal — tok I ning o‘zgarishiga muvofiq o‘lchanadi. Bunday sezgichlarda o‘lchanadigan siljish nolga teng bo‘lganda ham, o’lchash asbobi orqali I tok o‘tib turadi.
Datchikning bunday kamchiligini yo‘qotish uchun amalda induktiv differensial
sezgichlar (7.3-rasm, d) qo‘llaniladi. Differensial siljish o‘lchagichlar ikkita bir xil induktiv siljish o‘lchagichning differensial sxema bo‘yicha ulanishidan hosil bo‘ladi (7.3-rasm, d). Qo‘zg‘aluvchi temir o‘zak (yakor) o‘rta holatda turganda, δ1 =δ2 =δ0 chiquvchi signal nolga teng bo‘ladi (Ich = 0). YAkorning bu holati o‘zgarishi, kiruvchi signal X ta’sirida qo‘zg‘aluvchi temir o‘zakni o‘ngga yoki chap tomonga siljishi natijasida hosil bo‘lib, chiquvchi signal Ich hosil bo‘ladi. Yakorning δ0 ga nisbatan o‘ngga yoki chapga og‘ishi bilan hosil bo‘ladigan signallar bir-biriga qarama-qarshi yo‘nalishda (ularning fazasi 180° ga burilgan) bo‘ladi. Buni differensial induktiv siljish o‘lchagichning statik tavsifidan (7.3- rasm, e) ko‘rish mumkin. Siljish o‘lchagichning sezuvchanligi oddiy induktiv o‘lchagichlar sezuvchanligidan ancha katta bo‘lib (tavsif bo‘yicha) quyidagi ifoda asosida topiladi.
Sig‘imli siljish o‘lchagichlar sifatida elektrodlari (plastinalari) to‘g‘ri chiziq
yoki burchak bo‘yicha siljiy oladigan kondensatorlar qo‘llaniladi. Kondensator
elektrodlarining siljishi kiruvchi signal bo‘lsa, uning sig‘imining o‘zgarishi chiquvchi signal bo‘ladi. Bunday kondensatorlar texnologik jarayon davomida materiallarning qalinligi, sath mazkur darslikning V bobidagi 5.4-§ da ko‘rilgan kabi texnologik parametrlarni o‘zgarishini o‘lchash imkonini beradi.
7.4 – расм. Сиғимли силжиш ўлчагичлар.
Sig‘imli siljish o‘lchagichlarning ba’zi turlari 7.4- rasmda ko‘rsatilgan.
YAssi elektrodli (plastinali) kondensator (7.4- rasm, a) sig‘imi quyidagicha
ifodalanadi:
bu erda, ε - kondensator plastinalari orasidagi moddaning dielektrik doimiysi; F- kondensator plastinasining yuzi; X - plastinalar orasidagi masofa.
Plastinalar oralig‘ining o‘zgarishi kondensator sig‘imn S ning o‘zgarishiga olib keladi. O‘lchagichning sezuvchanligi
Silindrik kondensatorning sig‘imi ichki silindrning o‘qi bo‘yicha siljishi X
bilan quyidagicha bog‘lanishda bo‘ladi (7.4-rasm,b)
bu yerda, r1-ichki silindrning radiusi; g2-tashqi silindrning radiusi, X - silindrlarning bir-biriga tushish
oralig‘i.
O‘lchagichning sezuvchanligi quyidagicha ifodalanadi:
Burchak bo‘yicha siljish o‘lchagichi 7.4-rasm, v da ko‘rsatilgan. Bunday
kondensatorning sig‘imi quyidagicha ifodalanadi:
bu erda, G‘ — kondensatorning d = 0 bo‘lgandagi yuzi; d — plastinalar orasidagi masofa; a —qo‘zg‘aluvchi plastinalarning siljish burchagi.
O‘lchagichning sezuvchanligi
Sig‘imli o‘lchagichlardan chiquvchi signal juda zaif bo‘lganligi tufayli, ular
signal kuchaytirgich elementi bilan jihozlanadi. O‘lchagichlar 50 Gs gacha bo‘lgan
chastotada ishlasa, ularning signal kuchaytirgichi juda ham katta quvvatga ega
bo‘lishi kerak bo‘ladi. SHuning uchun sig‘imli o‘lchagichlar ancha yuqori
chastotalarda (10 kGs va undan yuqori) ishlaganda, o‘rinli bo‘ladi. Sig‘imli
o‘lchagichlarning yana bir kamchiligi ularning o‘lchash aniqligiga parazit sig‘imlar
(ulovchi simlarning erga nisbatan sig‘imlari) ta’siri kattaligidir. Bunday ta’sirlarni
yo‘qotish uchun ekranlangan simlardan foydalaniladi. O‘lchagichning o‘zi ham
metall karkas bilan ekranlangan bo‘ladi. Sig‘imli o‘lchagichlar texnologik
jarayonlarda moddalarning sathni, qalinligini, namligini hamda bosimini o‘lchash
uchun keng qo‘llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
