Устун кесим юзалари ўлчамлари ва ҳисобий узунликларини аниқлаш. Устуннинг тепа ва пастки қисми геометрик узунлиги hт.қ = 4.17 м, hп.қ =12.88 м. Устун тепа қисмининг эни . Ҳисобий узунликларни аниқлаймиз.
;
– момент таъсир қилаётган текислик бўйича устуннинг ҳисобий узунлиги
Моментнинг перпендикуляр таъсир қилаётган текислик бўйича (у ўқи бўйича) ҳисобий узунлиги устун тепа қисми учун кран ости тўсини юқори токчасидан ферма пастки сарровигача бўлган масофа олинади. Устуннинг пастки қисми учун кран ости тўсини пастки қисмидан пол юзасигача бўлган масофа
–устуннинг пастки қисмини геометрик узунилигини ҳисобий узунликка келтирувчи коэффициент, унинг қиймати , n қийматларига асосан 4 – илова (ШНК 2.03.05-13 Ж – илова) дан қабул қилинади.
– устуннинг тепа қисмини геометрик узунилигини ҳисобий узунликка келтирувчи коэффициент.
Демак деб қабул қиламиз.
; ; қабул қиламиз.
;
Устуннинг тепа қисми ҳисоби.Устуннинг тепа қисмига таъсир этаётган ҳисобий кучни аниқлаймиз.
Устуннинг кесим юзасини алоҳида элементлардан қилинган қўштаврга ўхшаш қилиб олиб, талаб қилинган кесим юзасини аниқлаймиз.
Бу ерда – Келтирилган нисбий эксцентриситет mef га ва қийматига караб аниқланади (5 – илова ШНК 2.03.05-13 Н.3 – жадвалдан).
6 – расм. Устунни тепа қисми кўндаланг кесим юзаси ни топиш учун қуйидагиларни ҳисоблаймиз.
;
; 43*43/50 = 37 sm
(бу ерда га тенг)
Элементнинг шартли эгилувчанлигини аниқлаймиз
13.35 5 – пўлатнинг ҳисобий қаршилиги (вариант бўйича олинади). Е – эластиклик модули 2.06 ·105 МПа.
Келтирилган нисбий эксцентриситетни аниқлаймиз.
;
- кесим шакли таъсир кўрсатишининг коэффициенти 5 – илова(ШНК 2.03.05-13. Н иловаси)дан қабул қилинади.
(1.9 - 0.1*0.676) – 0.02(6 - 0.676)*0.456 = 1.78;
5 – илова Н.3 жадвалдан ва 0.456 қийматига қараб 0.669 ни қабул қиламиз.
Талаб қилинган кесим юзасини аниқлаймиз
20.74 sm2 Келтирилган маълумотлар асосида устун деворининг кесим ўлчамларини шарт асосида қабул қиламиз. , t = 2 – 20 мм, устун тепа қисми токчаси ўлчамларини 440х20 мм деб, шунга асосан устун девори ўлчамини 464х12 мм деб қабул қиламиз ва устун тепа қисми тўлиқ кесим юзасини аниқлаймиз.
Устун кесим юзаси ўлчамлари қабул қилинган сўнг кесим юза геометрик характеристикаларини аниқлаймиз ва мустаҳкамликка текширамиз.
инерция моментлари:
қаршилик моменти:
инерция радиуслари ва эгилувчанлик:
;
; ;
;
5 – илова Н.2 жадвалдан ва қийматига қараб ни қабул қиламиз ва устуннинг тепа қисми мустаҳкамлигини текширамиз.