Biotexnologiya fanidan o’quv-uslubiy majmua

 
 
 

---

 
 
Ma’ruza rejasi
1.Asosiy biotexnologik jarayonlar tasnifi 
2.Biotexnologik jarayonlar uchun sharoit yaratish 
3 Ozuqa muxitining tarkibi 
4 Bioreaktorlar klassifikatsiyasi 
Tayanch atamalar va iboralar: bioreaktor, ozuqa muhiti, inokulyant, 
biomassa, ekstraktsiya.
Biotehnologiya-biologik jarayonlardan tehnika va sanoatda foydalanish. Bu 
jarayonlar (mutahassis biotehnolog ishtirokida) bioob'ekt yordamida kerakli natija 
olishga qaratilgan. Biologik tehnologiya jarayonlari kimyoviy tehnologiya 
jarayonlaridan keskin farq qiladi. Biologik tehnologiya jarayonlarida asosiy 
komponent- bioob'ekt (virus, bakteriya, zamburug', o'simlik va hayvon hujayralari, 
biomolekulalar). Kimyoviy tehnologiyada bunday ob'ektlar ishlatilmaydi. Kimyoviy 
tehnologiyada qo'llaniladigan jarayonlar esa, masalan, yuqori temperatura, katta 
bosim biotehnologiyada qo'llanilmaydi. Biroq reaktsiyalar – ular hoh kimyoviy, hoh 
biokimyoviy bo'lsin, barchasi Le Shatel'e printsipiga bo'ysunadi. 
Birgina (quyida ko'rsatilgan) umumlashgan shema biotehnologik jarayonlarning 
hammasini qamrab ololmaydi. Aksariyat jarayonlar yana bir qancha bo'linmalarga 
ajraladi. Masalan, baholash: bioob'ektlarning hujayraviy tuzilishiga ko'ra qaysi oilaga 
mansubligi (akariotlar, eukariotlar, prokariotlar), bioob'ektlarning funktsional faolligi 
(biosintez, biotransformatsiya). Shuningdek, fermentatsiya va mahsulotni ajratish 
jarayonlari ham bir necha bosqichlardan iborat bo'ladi.
3-rasm.. Biotehnologik jarayonlarning umumlashgan shemasi. 
Biotexnologiya sanoatida qo’llaniladigan jarayonlar va qurilmalar.
Ozuqa muhiti 
ingredientlari 
Ozuqa muhitini tayyorlash 
Suv 
Sterilizatsiya 
Bug' 
Inokulyat 
Bioob'ekt 
Ekish materiali 
Fermenter 
Bug' 
Havo 
Suv 
Asosiy mahsulotni ajratish jarayonlari 
Qo'shimcha 
mahsulotlar 
Chiqindilar 
Asosiy mahsulot 
Qadoqlash, 
saqlash (jo'natish) 
Zararsizlantirish

---

Biotehnologiya jarayonlarini shartli ravishda 3 guruhga ajratish mumkin: 
biologik 
biokimyoviy 
bioanalog 
Birinchi guruhga (biologik) bevosita akariotlar, eukariotlar, prokariotlardan 
foydalanish kiradi. Ikkinchi guruh (biokimyoviy) jarayonlar fermentlardan 
foygalanishga asoslangan. Uchinchi guruh biotehnologiya jarayonlariga (bioanalog) 
esa tirik organizmlar moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'ladigan mahsulotlarni 
kimyoviy yo'l bilan sintez qilish kiradi. Bioanalog jarayonlarga antibiotiklar sintezini 
misol qilib keltirish mumkin.