“biotexnologiya asoslari”

Oldindan modifikasiya qilingan fermentlarni immobilizasiya qilish

Ionalmashuvchi tashuvchilarga adsorbsiya yo’li bilan immobilizasiya qilishda izoelektrik nuqtasi va rN –mo’tadilligi bir-biriga yaqin bo’lgan fermentlar bilan ishlanganda qator muammolar paydo bo’ladi. Ferment bilan tashuvchi orasidagi mustaxkam bog’lanish faqatgina, izoelektrik nuqtadan uzoqroq bo’lgan rN da, ya’ni fermentni katalitik xususiyati past bo’lgan sharoitda amalga oshiriladi.
SHuning uchun, ham fermentni oldindan modifikasiya qilish, ya’ni ferment molekulasiga yangi ionogen guruhlar (polikislotalar, karboksimetil, sellyuloza, yantar kislotasi va x.k.) kiritish maqsadga muvofiq bo’ladi. Masalan, L-ximotripsin xlortriazinli rang bilan aralashtirilganda, uni izoelektrik nuqtasi ishqoriy tomonga siljishi, va shu tufayli ferment ko’pgina tashuvchilarga adsorbsiya bo’lishi, oqibat natijada esa katalitik faolligi saqlanib qolishi isbotlangan.
Boshqa bir misol, L-ximotripsinni KM-sellyuloza bilan modifikasiya qilinganda, ferment neytral rN muhitida DEAE-sellyulozada yoki DEAE-sefadeksga faolligi saqlangan holda immobilizasiya bo’ladi.

Ferment tashuvchi bog’ini mustaxkamligiga ta’sir etuvchi boshqa omillar

Immobilizasiya bo’lgan fermentni tashuvchi satxidan oson yuvilib ketmasligi uchun adsorbsiya qilingan ferment qatlami bifunksional agentlar bilan ishlov beriladi. Natijada, tashuvchi satxida fermentlarni bir-birlariga bog’langan holatidan iborat yupqa plenka hosil bo’ladi. Bifunksional agent sifatida glutaraldegid, gossipol va boshqalarni ishlatish mumkin.
Immobilizasiya qilishni original yo’li professor K.Martinek tomonidan namoyish etilgan. Buning uchun qisman kimyoviy destruksiyaga uchragan neylon iplaridan foydalaniladi. Tashuvchi, ferment eritmasiga solinadi va mexanik tortiladi, natijada neylonni g’ovaklari yiriklashib, unga fermentning joylashishi osonlashadi.
Ma’lum vaqtdan keyin tortib turgan kuch olinadi va neylon yana o’z holatiga keladi, ferment esa g’ovaklarda siqilib qoladi. Elektr toki yordamida ushlash usuli, immobilizasiyaning yangi usullaridan bo’lib, membranalar yordamida ajratilgan elektrodlar bilan kollektorlarda elektr maydoni hosil qilinadi. Kollektor qilib silikagel, ion almashuv smolalari, minerallar ishlatilishi mumkin.
Ferment kollektorlarda elektrostatik va dipol-dipollik o’zaro ta’sir kuchlari orqali ushlanib qoladi. Bu usulni yomon tomoni shundan iboratki, immobilizasiya tizimi hamisha elektr toki ta’sirida bo’lishi shart. Tok uzilsa yoki o’chsa ferment tashuvchidan yuvilib ketadi.