Biosferaning tarixi. Inson jamiyatining va biosferaning rivojlanishi. Inson va biosfera o

FLORA VA FAUNALARGA TA'SIRI
Insonning tabiatga to'g'ridan-to'g'ri ta'siri natijasida atrof muhitning bilvosita o'zgarishi yuz beradi. Bunday ta'sirning bir turi uzluksiz kesilmog'i. Bu holatda qolgan pastki qatlamdagi o'simliklar to'g'ridan-to'g'ri quyosh nurlarining salbiy ta'siri ostida. Flora o'simligining soyali a'zolari ichida xlorofil vayron bo'ladi va o'sishi to'xtaydi. Natijada ba'zi turlar yo'qoladi. Hayvonlarning dunyosi ham o'zgaradi. Ularning mavjudligi stend bilan bog'liq bo'lib, boshqa joylarga ko'chib ketadi yoki yo'qoladi.

O'simlik qoplamasiga salbiy ta'sir ko'rsatadigan turistlar va dam oluvchilar o'rmonlari tashrif buyuradi. Ular tuproqni yiqitib, qisqartirib, tabiatni ifloslantiradilar.
Hayvonot dunyosiga salbiy ta'sir ko'rsatadigan hayvonot dunyosining vakillari, odamlar uchun oziq-ovqat qiymatiga ega bo'lgan yoki moddiy manfaat keltira oladigan kishilar tomonidan ovlanadi. Bu fakt hayvonlarning yo'qolib ketilishiga olib keladi. Bu esa, o'z navbatida, biotsenozlarning barqarorligini kamaytiradi.
RADIOAKTIV IFLOSLANISH
1945 yilda bizning sayyoramiz katta muammoga duch keldi. Bu amerikaliklar Yaponiyaning Nagasaki va Xirosima shaharlariga atom bombalari tushganidan keyin sodir bo'ldi. Insoniyat biosferaning yadrosi ifloslanishini bilib oldi. Jahon miqyosidagi bu masala, 1963 yil oldin amalga oshirilgan yadroviy qurol sinovlaridan so'ng amalga oshirildi.
Portlash, atom bombalari eng kuchli ionlashtiruvchi nurlanishni keltirib chiqaradi. Shu bilan birga radioaktiv zarralar uzoq masofalarga tarqalib, tirik organizmlarni, suv havzalarini va tuproqni yuqtirgan. Bu erda biosferaning odamlarga salbiy ta'siri boshlanadi. Tana ichiga kiradigan radioaktiv izotoplar to'qimalar va organlarning hujayralariga zararli ta'sir ko'rsatadi. Bunday holda, odam turli kasalliklardan, jumladan, o'limdan himoyalanmagan.

Yadro qurollarini sinovdan o'tkazish yana bir xavfga olib keladi. Bomba portlashi paytida juda katta miqdordagi nozik chang hosil bo'ladi. Uning zarralari uzoq vaqt davomida atmosferada qoladi va Yerga juda ko'p miqdordagi quyosh radiatsiyasining o'tishiga yo'l qo'ymaydi. Buning natijasida barcha tirik organizmlarning o'limiga olib keladigan "yadroviy sovuq" snaryadlar paydo bo'lishi mumkin.
Xulosa. Inson paydo bo’lgandan hozirgi kunga qadar o’z faoliyati bilan biosferaga har xil darajada ta’sir etibkeldi. Yovvoyi hayvonlarni qo’lga o’rgatish, o’simliklarni madaniylashtirib, dehqonchilik ishlarini o’rgana boshlashi, ayniqsa, olovdan foydalanishga o’tish, insonning biosferaga ta’sirini yanada kuchaytirdi.
Insonning biosferaga ta’siri har xil yo’nalishlarda o’tadi: respublikamiz sharoitida insonning biosferaga eng kuchli ta’siri turg’unlik yillari qishloq xo’jaligida o’ta zaharli kimyoviy moddalarni qo’llash bo’ldi.
Insonning biosferaga ta’siridan yana biri uni ekinzor dalalarni kengaytirib, sug’orish ishlarini olib borishdagi xatoliklari bo’ldi.
Kishilarning kundalik ehtiyojini qondirish maqsadida har xil plastmassalar, sintetik tolalar, rezinalar va ulardan tayyorlangan xilma-xil buyumlar va mahsulotlar ko’p miqdorda ishlab chiqarilmoqda. Ular, o’z navbatida, atrof-muhitning ifloslanishiga sabab bo’lmoqda. Bunday kimyoviy sun’iy mahsulotlar biotik moddalar aylanishiga qo’shilmaydi. Shuning uchun ularning miqdori brogan sari ko’payib ketmoqda.
Insonning biosferaga ijobiy ta’sirlari ham bor. Chunonchi, o’rmonlarni tiklash, yer eroziyasining oldini olish, ihota daraxtlarini o’tqazish, suvni muhofaza qilish, atom bombalar sinovini to’xtatish va hokazolar.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. 
   Turob Tilovov “Ekologiya” “O’QITUVCHI” 2014.
   
2. 
   Y. Shodimetov “Ijtimoiy ekologiyaga kirish” “O’QITUVCHI” 1994.
   
3. 
   Internet materiallari.