Biosfera organizmlarining tarqalishi, ekologik omillar

Biosfera organizmlarining tarqalishi , ekologik omillar

Biosfera tirik organizmlarning tarqalgan qobig’idir .

• Biosferaning tarkibi va energetikasi undagi tirik organizmlarning faoliyati bilan bog’liq. Biosfera ‘’ hayot qobig’I’’, to’g’risidagi dastlabki fikrni Lamark bildirgan . ‘’biosfera ‘’terminini esa fanga avstraliyalik geolog E. Zyuss [1875] kiritgan . Biosfera to’g’risidagi to’liq ma’lumotni rus olimi V.I. Vernadskiy [1926] ishlab chiqqan .

Biosfera

• Atmosferaning ozon ekranigacha balandlikda bo’lgan qismi [20-25km], litosferaning sirtqi qismi va gidrosferani to’liq o’z ichiga oladi . Biosferaning quyi chegarasi quruqlikda 2-3km , okean tubida 1-2km chuqurlikkacha boradi .

Biosfera

• Yerdagi hayot murakkab va xilma xil organizmlar kompleksidan iborat . Tirik organizmlar va ular yashaydigan muhit o’zaro chambarchas bog’langan bir butun dinamik sistema –biogeotsenozlarni hosil qiladi .

Inson faoliyati yer yuzini tubdan o’zgartirishga qodir bo’lgan hozirgi davrda biosferaning rivojlanishi yangi pog’onaga ko’tarildi . So’ngi yillarda insonning biosferaga biokimyoviy ta’siri boshqa barcha tirik organizmlarga nisbatan juda katta kuchga aylandi .

Insonning biosferaga salbiy ta’siri

• Turli tabiiy ofatlar , ocharchilik insonlar soni kamayishiga sabab bo’lmoqda . Masalan , 1975-yilda Xitoyda bo’lgan yer silkinishidan 600 mingdan ortiq odam o’lgan bo’lsa , 1985-yilgi Mexikodagi yer qimirlashi 20ming , Kolumbiyadagi vulqon 26ming , Armanistondagi yer qimirlashi 25ming , Tojikistonda esa 100mingdan ortiq odamlar o’limiga sabab bo’ldi. 2001 –yil yanvar oyi oxirida Xindistondagi yer silkinishi 40000ga yaqin kishi halok bo’lgan.

Insonning tabiatga ko’rsatgan salbiy ta’siri

masalan, o’rmonlardagi yongin sababli ming minglab gektar yerlar daraxtlar ularning

organik moddasi

yonib ketdi.

Atlantika okeani ustidan uchib o’tgan reaktiv samolyot 35 t kislorod yutib , atmosferaga yutgan kisloroddan ortiq zararli gazlar chiqardi. Biosfera turg’unligining buzilishiga sabab bo’ldi.

Turli mamlakatlar tomonidan dunyo okeani 6,7 mlrd, t qattiq chiqindilar tashlandi . Gidrosfera 90-100 mln. T neft , neft mahsulotlari shundan 19-20 mln. Tonna yer usti ekosistemasiga , 60-70 mln. Tonna atmosferaga tushdi .

Shunday texnogen sabablarga ko’ra , keyingi 130 yil ichida atmosferada CO2 miqdori 0,3/ dan 0,5/ga yetib keldi.

Inson ijod qilgan moddalarning , tiriklik genetik sistemasiga salbiy ta’siri juda katta. Hozirgi kunda dunyo bo’yicha ko’p miqdorda turli kimyoviy moddalar to’plangan bo’lib , ularning ay rimlarimutagenlik ta’sir ko’rsatadi.

Inson ijod qilgan moddalarning , tiriklik genetik sistemasiga salbiy ta’siri juda katta .

Ular tirik organizm tanasida oksidlanish ,tiklanish , parchalanish va qo’shilish jarayonlarida hujayra organik moddalarini ifloslantiradi . Turli kasalliklar keltirib chiqradi .

.

• E’tiboringiz uchun rahmat