Biosfera chegaralari, tarkibi, funksiyalari, biomassasi

BIOSFERA CHEGARALARI, TARKIBI, FUNKSIYALARI, BIOMASSASI

KIT 12-16 gurux

U. Sardor B.Javohir

Biosfera (yun. bios — hayot, sfera — shar) — tarkibi, tuzilishi va energiyasi tirik organizmlar tomonidan aniqlanadigan Yerning qobig‘i. Yer qobig‘ida hayotning tarqalgan sohalari to‘g‘risida birinchi ma’lumotlar J.B.Lamarkka tegishlidir.

Biosfera (yun. bios — hayot, sfera — shar) — tarkibi, tuzilishi va energiyasi tirik organizmlar tomonidan aniqlanadigan Yerning qobig‘i. Yer qobig‘ida hayotning tarqalgan sohalari to‘g‘risida birinchi ma’lumotlar J.B.Lamarkka tegishlidir.

Biosfera tushunchasini fanga birinchi bo‘lib avstriyalik

geolog olim E.Zyuss 1875-yilda kiritgan. Biosfera haqidagi to‘liq ta’limotni rus olimi V.I. Vernadskiy yaratdi va rivojlantirdi.

Biosfera — tirik organizmlar yashaydigan, ular faoliyati natijasida tinmay o‘zgaradigan say yoramiz qobig‘ining bir qismidir.

Yerdagi hamma biogeotsenozlar umumiy ekologik sistema — biosferani hosil qiladi

Biosferaning chegaralari. Tirik organizmlar Yerning gazsimon (atmosfera), suyuq gidro sfera) qattiq (litosfera) qismlarida joylashgan (94-rasm). Bio sfe raning yuqori chegarasi dengiz sathidan 15—25 km balandlikda, atmosferaning quyi qatlami troposferada joylashgan (95-rasm). Bu chegarada quyosh nurlari energiyasi ta’sirida kislorod ozonga aylanadi va ozon ekrani hosil bo‘ladi. Ozon ekrani tirik organizmga ko‘p miqdorda zararli ta’sir ko‘rsa tuvchi kosmik va ultrabinafsha nurlarining asosiy qismini Yer yuzasiga o‘tkazmaydi.

Biosferaning chegaralari. Tirik organizmlar Yerning gazsimon (atmosfera), suyuq gidro sfera) qattiq (litosfera) qismlarida joylashgan (94-rasm). Bio sfe raning yuqori chegarasi dengiz sathidan 15—25 km balandlikda, atmosferaning quyi qatlami troposferada joylashgan (95-rasm). Bu chegarada quyosh nurlari energiyasi ta’sirida kislorod ozonga aylanadi va ozon ekrani hosil bo‘ladi. Ozon ekrani tirik organizmga ko‘p miqdorda zararli ta’sir ko‘rsa tuvchi kosmik va ultrabinafsha nurlarining asosiy qismini Yer yuzasiga o‘tkazmaydi.