Bioorganik kimyo

Xlorangidrid  usuli.    Birinchi  marta  1903  yilda  E.Fischer 
tomonidan  amalga  oshirilgan.  Reaksiya  davomida  rasematlanish  va 
qo’shimcha  mahsulotlarni  hosil  bo’lganligi  sababli  hozirda  kam 
qo’llaniladi.  Xlorangidridlar  odatda  aminokislota  hosilalari  va 
peptidlarni  tionil  xlorid  va  fosfor  besh  xlorid  bilan  ta’siri  natijasida 
olinadilar.
                                                                                                                                       
 
                     
    
 
   
 
   
 
                       
 
 
                                                       
                                            
 
 
 
     
 
      
→                                             
 
      
 
Azidli  usul.  1902  yilda  T.Curtius  tomonidan  amalga  oshirilib 
hozirda  peptid  sintezida  keng  qo’llaniladi.  Gidrazidlar  himoyalangan 
aminokislotalarni  efirlarini  gidrazinoliz  reaksiyasi  orqali  yoki 
himoyalangan  gidrazidlardan  (
                           
          ) olinadilar. Azidlarni hosil qilish  natriy nitratning suvli 
eritmasini  kislotali  muhitda 
    da  yoki  izoamilnitrit  yoki  uchlam-
butilnitritni  organik  erituvchida 
      da  ta’siri  natijasida  amalga 
oshiriladi. 
Azidlarni 
to’g’ridan-to’g’ri 
    -hosilalaridan 
kondensatsiyalovchi  reagant  difenilfosforilazid 
 
 
      
 
 
 
 
 
 
dan 
olish mumkin. 
                                                                                                            
 
                
 
 
    
 
 
→                              
 
   
 
 
→    
  
                               
                             
 
   
 
 
 
       
 
        
                        
         
 
          
     
 
                               
 
      
                                              
 
Nitrit  kislota  (azot-  III-oksidning  manbai)  -azidlar  sintezi  uchun 
ma’lum    ijobiy  reagentdir.  Azid  usulining  asosiy  kamchiligi  -bu 
qo’shimcha  reaksiya  hisobiga  Curtius  qayta  guruhlanishining  sodir 

---

 
99 
bo’lishidir.  Azidlarni  saqlash  qiyindir,  ular  ishtirokidagi  barcha 
tajribalarni  quyi  haroratlarda  amalga  oshirish  lozim.  Curtius  qayta 
guruhlanishi natijasida azidlar izotsianatlarga aylanadilar. 
 
 
                                        
                                       
 
              
 
   
 
 
 
 
→                 ̈    
 
              
 
  
                                
       
 
 
Qayta  guruhlanishning  sodir  bo’lish  va  yo’nalish  darajasi  azidni 
tuzilishi va reaksiya sharoitlariga bog’liqdir. Azid kondensatlanishida 
minimum  rasematlanish sodir bo’lsada, bo’lakli sintezda uni e’tiborga 
olmoq  zarur.  bunda  asos  sifatida  N-metilmorfolin  yoki  N-
etildiizopropilamindan foydalanish tavsiya etiladi.