Biologiya" yo'nalishi "osimliklar fiziologik faol moddalar" fanidan

3.Izoprenoidlar.
Ular o‘simliklar asosida dunyosida keng tarqalgan. Bu gruppa mansub bo‘lgan birikmalarning asosi besh uglerodli qoldiqlardan iborat bo‘lib, ulardagi uglerod atomlari xuddi izopren molekulasidagidek joylashgan: o‘simliklardan erkin holdagi izopren olinmagan. Biroq ular tarkibida bir qancha shohlangan zanjir hosil qiluvchi besh uglerodli birikmalar uchraydi:
СН₃
СН₂ = С-СН=СН₂ изопрен.
Izoprenoidlarga efir moylar smolalar ( qatron) kamfora, kauchuk, karotinlar va shunga o‘xshash juda ko‘p xilma-xil moddalar kiradi.Quyidagi jadvalda izoprenoidlar sinfiga mansub bo‘lgan asosiy gruppalar keltirilgan:
Izoprenoidlar klassifikatsiyasi

№	Sinflar	Formulasi	Ayrim vakillari	Oksidlangan hosilalari
1	Izopren	С5 Н8	Erkin holda uchramaydi.	izopentenolpirofosfat
2	Monoterpenlar.	С10 Н10	Efir moylar, shirsen	Spirtlar, aldegidlar, ketonlar.
3	Seskiviterpenlar	S15 N24	Efir moylar smolalar	Spirtlar, ketonlar
4	Diterinpenlar	S20 N22	Efir moylar, smolalar	Fitol, vitamin A smolali kislotalar.
5	Triterpenlar.	S3 N28	Snvalen, karotinlar	Sterillar
6	Tetraterpinilar	(S5 N8)4	Kauchuk
7	Politerpinlar	S40 N64	karatenlar

Efir moylar va Terpenlar

Efir moylar ko‘p o‘simliklar tarkibida uchraydi va o‘zidan xushbuy hid tarqatish xususiyatiga ega. Efir moylar tarkibida juda ko‘p har-hil moddalar bo‘lib, o‘simliklarning hushbuy hidi ham ko‘p jihatidan shu moddalarga bog‘liq.

XULOSA


Steroidlar — kimyoviy tabiatiga koʻra izoprenoidlarga mansub organik birikmalar sinfi. Steroidlartirik tabiatda keng tarqalgan, mikroorganizm, oʻsimlik va hayvonlarda koʻplab uchraydi. Barcha Steroidlar steran uglevodorodlarining hosilalaridir, biogenetik jihatdan esa skvalendan hosil boʻladi.Steroidlar — optik faol kristall moddalar, organik moddalarda suvga qaraganda yaxshi eriydi. Tabiiy Steroidlar quyidagi sinflarga boʻlinadi: sterinlar, oʻtsafro kislotalari, steriod gormonlar (androgen gormonlar, androgenlar, kortikosteroidlar, estrogen gormonlar), yurakfaol steroidlari, yurak glikozidlari, bufogeninlar, steroid sapogeninlar (saponinlar) va steroid alkaloidlar. Tabiiy Sdan tashqari, koʻp sonli "sintetik Steroidlar" ham olingan. Steroidlar tibbiyotda koʻplab ishlatiladi, kimyoda ahamiyati muhim.
Izoprenoidlar — izoprenning polimerlanishi, siklizatsiyalanishi, oksidlanishi natijasida hosil boʻladigan mahsulotlar. Izoprenoidlar organizmlarda mevalon kislotadan biosintezlanish natijasida hosil boʻladi. Izoprenoidlarga terpenlar va ularning hosilalari, sterinlar, steroidlar, tabiiy kauchuk, karo-tinoidlar, ksantofillar (gormonal moddalarga kiradigan xillari bor) va b. kiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Турақулов Ё.Х. « Биохимия» «ўқитувчи» Тошкент 1996 й
   
2. 
   Цветков Л.А. Сведения о гетероциклических соединениях и нукленовых кислатах в кеурсе химии. Химия в школе-1986 №6
   
3. 
   Г.В. Лозуревский, И.В.Терентъева, А.А. Шамшурин. Практические работы по химик природных соединений Издатеиъство « Выстая школа» москва 1986г.
   
4. 
   Авчинников Ю.А. Биоорганическая химия. Москва 1987г
   
5. 
   Итоги исследование алкалоидо носных растений. Т Из-во « фан» АН.Р.узбекистан 1995 .