Biologiya

O’quvchilarni mustaqil va ijodiy fikrlashni rivojlantirish yo’llari.

Fan-texnika rivojlanishining jadallashuvi jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy, ma`naviy, madaniy, ilmiy-texnikaviy extiyojlaridan kelib chiqqan holda ta‘lim tizimi oldiga muayyan maqsad va vazifalarni qo‘yadi. O‘zbekiston Respublikasining «Ta‘lim to‘g‘risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da o‘z aksini topgan bu talablar maqsadi har tomonlama kamol topgan, bozor iqtisodiyoti sharoitiga moslashgan, jamiyat, davlat va oila oldidagi o‘z javobgarligini his etadigan kishilarni tarbiyalashdan iborat. Bu talablarni amalga oshirish uchun o‘qitishning samarali shakllari va vositalarini ishlab chiqib, ta‘lim jarayoniga tadbiq etish, ta‘limning o‘quvchi shaxsiga qaratilgan demokratik yo‘nalishlarini rivojlantirish, didaktik va axborot vositalarining yuqori samara beradigan yangi avlodini yaratish va tahlil jarayoniga joriy etish zarur.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda «Ta‘lim to‘g‘risida»gi Qonunda ta‘lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi ta‘lim jarayonining uzluksizligi, izchilligi, dunyoviyligi, bilim olishning hamma uchun ochiqligi yozilgan . Davlatimiz tomonidan biologiya ta‘limi

sohasidagi oldinga qo‘yilgan vazifalarni muvoffaqiyatli hal qilinishi uchun eng
avvallo uzluksiz tahlim tizimida biologiyadan ta‘lim va tarbiyani tashkil
etishning nazariy asoslari bo‘lgan lidaktik tamoyillarni aniqlab olish zarur

Biologiya fanlarini, jumladan biologiyani o‘qitishning samarasini keskin oshirish uchun quyidagi mummolarni hal etish zarur:

- o‘qitishning barcha shakllari - dars va sinfdan tashqi mashgulotlar uchun ta‘lim va tarbiyaning samarali zamonaviy vositalarini ishlab chiqishsa ta‘lim jarayoniga joriy etish;

biologiyani mustaqil o‘rganishning samarali metodlarini ishlab chiqish va joriy etish;

- bilim olishni individuallashtirish, o‘qitishni o‘quvchilarning qobiliyati va tayyorgarlik darajasiga binoan tabaqalashtirish;
- o‘qitishni zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalar asosida tashkil etish; ,
- o‘quv-metodik adabiyotlarning ilgor pedagogik va axborot texnologiyalariga moslangan yangi avlodini yaratish va o‘quv jarayoniga tadbiq etish;
- biologiya tahlimida xalqimizning boy mahnaviy va ilmiy mehrosidan keng foydalanish;
biologik ta‘limni ukuvchilarning faol mustaqil faoliyatiga asoslanib tashkil etishga imkon beradigan vositalarni ishlab chiqish;
- o‘quvchining o‘z bilimini o‘zi baholashi va nazorat qilishi texnologiyasini o‘quv jarayoniga tadbiq etish orqali uning mehnatini engillashtiradigan va ragbatlantiradigan demokratik tamoyillarini rivojlantirish

-o‘qitish jarayonida o‘quvchilar ongiga milliy istiqlol goyalarini singdirish.

O‘qitishni o‘quvchi shaxsiga qaratilgan individual o‘qitish orqali bilimni to‘liq o‘zlashtirish texnologiyasini tadbiq qilinishi an‘anaviy o‘qitish sistemasidan voz kechish va uni tubdan isloh qilishni taqozo etadi. Mazkur sistemani o‘quvchilar soni ko‘p bo‘lgan ma‘ruza o‘qiladigan guruhlarda foydalanish imkoni bo‘lmaydi. Bir muncha kichikroq 10-15 o‘quvchi o‘qiydigan laboratoriya mashg‘ulotlarida mazkur texnologiyani qo‘llash uchun muayyan imkoniyatlar mavjud

Bologiyadan laboratoriya mashg‘ulotlarida o‘quvchilarning faolligini ta‘minlash, ularning individual ishlashlari uchun qulay sharoit yaratish ta‘lim jarayoni samaradorligini ta‘minlovchi asosiy omillardan biridir.

Intellektual xususiyatlar bilish jarayonlari [ diqqat, idrok, tasavvur, Xotira], fikrlash turlari [ijodiy, bilish, nazariy, emperik, patogen va boshqalar], tafakkur [ tahliliy fikrlash doirasi, obrazli, ko‘rgazmaliobrazli tafakkur], aqliy sifatlari [uddaburonlik, mustaqillik, tanqidiylik], ko‘rgazmali

obrazli tafakkur], aqliy sifatlari [uddaburonlik, mustaqillik, tanqidiylik],
fikrlash operatsiyalari [tahlil,sintez, tizimlashtirish, abstraktlash, formallashtirish, aniqlashtirish,interpritatsiya va h.k.] orqali tavsiflanadi Individual ta‘limning asosiy afzalligi, o‘quvchi o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini tashkil etish, ta‘lim mazmuni, vositalari va metodlarini tanlashda ularning shaxsiy xususiyatlari va faolligini hisobga oladi. Shu sababdan mazkur jarayonni jadallashtirish, o‘quvchini o‘quv topshiriqlarini bajarishda mo‘ljalni to‘gri olishiga va tezroq moslashishiga, o‘z
imkoniyatlari darajasida bilim va ko‘nikmalarni egallashlariga imkon yaratiladi.Biz ishlab chiqqan metodika asosida individual ishlarni tashkil etishda har bir o‘quvchiga alohida to‘shiriq beriladi. Topshiriqlarni o‘quvchilar bir-birlarining yordamisiz mustaqil bajarishlari zarur. Laboratoriya mashg‘ulotini bunday usulda tashkil etish uchun har bir o‘quvchiga o‘quvmetodik ta‘minot tarqatib berilishi zarur bo‘ladi.