Biologiya o`qitish metodikasi” kafedrasi botanika (o`simliklar sistematikasi) fanidan

3.1 rasm: Botridium sharchasining tuzilishi


Qo`ng`ir suv o`tlari bo`limiga umumiy tavsif, sistematikasi, tuzilishi, rivojlanishi va tarqalishi

Qo`ng`irtoifa suvo`tlari xromatofonlarida xlorofill ,,a” va ,,c”, beta karotin hamda ko`p miqdorda qo`ng`ir rang beruvchi ksantofillar, ayniqsa fukoksantin bo`lishi bilan boshqa suvo`tlaridan ajralib turadi. Zaxira oziqa modda sifatida hujayrada laminarin polisaxaridi, olti atomli manit spirti va moy to`planadi. Monad hujayralari (zoosporalari va gametalari) noksimon shakida bo`lib, yon tomonida, odatda, ikkitadan har xil uzunlikdagi va har xil tuzilishli xivchinlari bo`ladi. Ularning biri silliq (akronemali), ikkinchisi esa ikki qator tukli (mastigonemali yoki plevronemali) ko` rinishda. Istisno tariqasidagi aynim vakillaridan tashqari qo`ng`irtoifa suvo`tlanining hammasi dengiz va okeanlardagi sho`r suvlarda hayot kechiradi. Ayniqsa, ular Shimoliy va Janubiy yarimsharlarning sovuq suvlarida keng tarqalgan. Tallomining morfologik differensiatsiyasi bo`yicha ular barcha suvo`tlariga nisbatan murakkabroq tuzilishga ega. Jumladan, ularning ichida bir hujayrali, kolonial, shoxlanmagan yoki oddiy shoxlangan ipsimon vakillari uchramaydi. Eng oddiy tuzilgan qo`ng`irtoifa suvo`tlari har xil ipsimon (geterotrixial), ko`pchiligi esa plastinkasimon tuzilgan.

Qo`ng`irtoifa suvo`tlarining ko`pchilik vakillarida jinssiz va jinsiy bo`g`inlar gallanib turadi. Gallanish izomorf (gametofit va sporofit bir xil tuzilishga va kattalikka ega) yoki geteromorf (gametofit va sporofit har xil) bo`lishi mumkin. Ushbu bo`limga mansub suvo`tlarida nasllarning gallanishi sistematik guruhlarga bo`linishi uchun asos qilib olingan. lzomorf gallanishga ega bo`lgan vakillari izogeneratasimonlar, geteromorf gallanib ko`payuvchilari geterogeneratasimonlar faqat jinsiy ko`payish xususiyatiga cgalari esa siklosporasimonlar sinflariga biriktirilgan.
Getcrogeneratasimonlar ajdodi (sinfi) — Heterogeneratophyceae; Ushbu sinf vakillarining nasllar gallanishi getcromorf bo`lib, gametofitlari bir-biriga o`xshash, rnikroskopik maysalar ko`rinishida, ayrim turlaricla bir necha hujayralardan iborat ipsimon o`simtani tashkil etadi. Odatda, ayrirn jinsli bo`lib, erkak gametofitida mayda hujayralar ko` ri nishidagi antenidiyda bittadan spermatozoid, urg`ochi gametofitining oogoniysida esa bittadan tuxum hujayra yctiladi. Tuxum hujayrasi oogoniydan tashqariga chiqib otalanadi va undan sporofit o`sib chiqadi. Sporofitlari sistematik guruhlariga qarab binbiridan kekin farq qiladi va ko`pinchalik suvo`tlari ichida eng yirik, murakkab anatomik tuzilishga hamda sezilarli morfologik djfferensiatsiyaga ega tallomlarini yuzaga keltiradi.