Biologiya o`qitish metodikasi” kafedrasi botanika (o`simliklar sistematikasi) fanidan

4.7 rasm: Virgin va oddiy archaning bir biridan farqi;
Gnetumsimonlar ajdodi (sinfi) — Gnctopsida Bu ajdodga 3 ta qabila: Qizilchanamolar (Ephedrales), Velvichiyanamolar (Welwctschiales), Gnetumnarnolar (Gnetales); 3 ta oila, 3 ta turkum va 70 dan ortiq tur kiradi. Ular O`rtayer dengizi atrofidagi cho`llarda, Janubiy Osiyo, O`rta Osiyo, Shimoliy va Janubiy Amerika, Kavkaz, Sibir, Janubi-G`arbiy Osiyo, Afrika va Janubiy Arnerikaning tropik zonalarida tarqalgan. Hayotiy shakli jihatidan bu sinf vakillari uncha katta bo`lmagan daraxt, buta va lianalardan iborat
Qizilchanamolar qabilasi — Ephedrales Bu qabila bitta — Qizilchadoshlar (Ephedraceac) oilasi va bitta Qizilcha (Ephedra) turkurnidan iborat. Bu turkumning Yer sharida (ayniqsa, Yevrosiyo va Amerikada) 40 dan ziyod turi tarqalgan bo`lib, O`zbekistonda 10 ta turi o`sadi. Ularga asosan buta va balandligi 6-8 m ga yctadigan aynim daraxtlar kiradi.



4.8 rasm: Efidra (qizilcha);

Qizilchalar xalq xo`jaligida muhim ahamiyatga ega. Jumladan, E.equisetina, E.intermedia nomli turlaridan tabobatda yurak xastaliklari va astmaga qarshi dorilar tayyorlanadi.

Velvichiyadoshlar oilasi (Welwitschiaceae) ga bitta turkum va velvichiya (Wclwitschia mirabilis) deb ataluvchi yagona tur kiradi. U Angolaning toshloq cho`llarida hamda Janubiy va G`arbiy Afrikada, Narnib cho`llarida tarqalgan. Uning o`q ildizi 3 m gacha chuqurlikka tushadi. Poyasi tashqi ko` rinishidan kesilgan daraxtning to`nkasiga o`xshash bo1ib, ko`pchilik qismi yer ostida joylashgan. Yen ustki qismining balandligi 0,5 m, dlarnetni esa 1,2 m gacha yetadi. Poyasining tepa qismida bir-biniga qararna—qarshi o`rimshgan ikkita ko`p yillik barg hosil bo`ladi. Ular o`simlik urnrining oxinigacha qurimasdan turadi. biri yilda bargi 8 – 15 sm gacha osadi. Bargining uzunligi 2 – 3 m ga yetadi.

4.9 rasm:Velvichia o`simligining umumiy ko`rinishi;

Amerika botanigi K. Bortman Namib cho`llarida uzunligi 8,8 m ga yetadigan velvichiya bargini uchratgan. Yinik bargli tuplarida bargining eni 1,8 m gacha yetishi aniqlangan.

Velvichiyalar 2 uyli o`simlik. Ularning strobillari barg qo`ltig`ida taraqqiy etadi. Changchi qubbasi o`q va qoplagich bargdan iborat. Urug`chi qubbasi ham o`qdan va unda ornashgan tangacha barglardan tuzilgan. Velvichiyalar hasharotlan yoki shamol yordamida changlanadi. Urug`i qanotchali, 2 urug`pallali, urug`i unib chiqqandan so`ng urug`palla bargiani 2—3 yilgacha saqlanadi.
Magnоliyatoifa bo`limi (Magholiopyta).ga umumiy tavsif, ularning klassifikatsiyasi.
Magnoliyatoifalarni klassifikatsiyalashning turli taksonlar orasidagi filogenetik qimmatini olimlar turlicha talqin etishadi va o`z sistemalarini qabila va oilalargacha yetkazishadi, xolos. Faqat A.Englerning filogenetik sistemasi (tizimi) turkumlargacha, ba`zan hatto turlargacha aniqlik bilan tuzilgan. Ayrim noaniqliklani bo`lishiga qaramasdan bu sistema hozirgacha ham o`z ilmiy qiymatini yo`qotgani yo`q. Yer yuzidagi aksariyat mamlakatlardagi yirik gerbariylar, shu jumladan O`zR FA “Botanika” ilmiy ishlab chiqarish markazidagi Gerbariy ham Engler sistemasi asosida joylashtinilgan va u 1 million 400 mingga yaqin nusxadan iborat gerbariyni o`z ichiga oladi.