Biologiya mavzu: biosfera va odam

BIOLOGIYA

Mavzu: BIOSFERA VA ODAM

Fan o'qituvchisi:To'xtayeva Feruza

BIOSFERA VA ODAM

Atosfera umumiy massasining milliondan bir qismini ozon tashkil qiladi. Ozonning eng ko'p qismi 25 km balandlikda to'plangan. Ozon qavati ultrabinafsha va kosmik nurlarni o'ziga yutib, organizm hayot faoliyatida muhim rol o'ynaydi. Yerga yo'naltirilgan 13% quyosh radiatsiyasini ozon qavati yutadi. Shuning uchun ham stratosferadagi havo harorati pastdan yuqoriga qarab -56°C dan 10° C gacha ko'tariladi stratosfera ustida ionosfera joylashgan bo'lib undagi havo ionlashgan boladi . Yer yuzasidan yuqoriga ko'tarilgan sayn havoning tarkibi o'zgarib boradi. Havoning kislorod va azotdan iborat tarkibi 400-600 km balandlikgacha saqlanib, undan yuqorida esa geliy va vodorod miqdori ko'payadi.

BIOSFERA VA ODAM

• Biz yashab turgan sayyoramiz yuzasida bundan 5-5,5mlrd.yillar oldin uning po'stlog'i hosil bo'la boshlagan. Keyinchalik esa asosiy geologik qavatlari, ya'ni atmosfera, gidrosfera va litosfera vujudga kelgan.

ATMOSFERA 3 ta qavatdan tashkil topgan bo'lib, ular: troposfera, stratosfera va ionosfera. Troposfera Yer yuziga tegib turuvchi pastki qavat bo'lib, 16 km balandlikgacha ko'tariladi va atmosfera massasining 80 % ini tashkil qiladi. Troposferada moddalarning gorizontal va vertikal harakatlari hamda ularning aralashishlari tufayli bulutlar yuzaga kelib yog'ingarchilik bo'lib turadi.

BIOSFARA VA ODAM

Troposfera yer yuzining nurlanish hisobiga chiqqan issiqlik ta'sirida qizib, yuqoriga ko'tarilgan sari undagi harorat pasaya boradi va yuqori chegarada harorat -50°C gacha soviydi. Troposfera tarkibi 78,08 % azot , 20,95 % kislorod, 0,93 % argon, 0,03 % korbonat angidrid va juda ozgina miqdorda neon , geliy, metan va boshqalardan iborat. Troposfera qavati ustida stratosfera qavati joylashgan. Stratosferaning yuqori chegarasi 100 km balandlikgacha cho'zilgan bo'lib, u yerda havoning harorati 0-10°C issiq boladi yer yuzida fotosintez hisobiga hosil bo'lgan erkin stratosfera elektr zaryadlari va ultra binafsha nurlari ta'sirida ozonga aylanadi.

BIOSFERA VA ODAM

LITOS