Biologiya” kafedrasi odam anatimiyasi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun uslubiy ko‘rsatma bilim sohasi

Ishni bajarish tartibi:
1. Odam skeleti va sathlar aks ettirilgan barcha ko‘rgazmali qurollar bilan tanishib chiqing.
2.anatomiya atamalari o‘rganib chiqing.
3.anatomiyani organish usullari o‘rganib chiqing.
4.Bo‘yin umurtqalari, dumg’aza o‘rganib chiqing.
5.Bo‘yin umurtqalari rasm daftariga chizib olib, suyaklarining ilmiy nomlarini ko‘rsating.


Nazorat savollari:
1.Antropometrik usulini ayting?
2.Korroziya yoki yemirish usulini ayting?
3.Auskul'tasiya usulini ayting?
4.Sagittal sathni ko‘rsating?
2-amaliy mashg’ulot
Mavzu: Harakat organlar sistemasi. Skelet suyaklari – ko‘krak qafasi suyaklari
Dars maqsadi: Anatomiya terminlaridan foydalangan holda odam skeleti suyaklarning joylashishi va tuzilishi bilan tanishish.
Identiv o‘quv maqsadlar.
1. Anatomiya terminlaridan foydalanib,suyaklarning lotincha nomlarini aytib bera oladi.
Kerakli jihozlar: Odam gavdasining maketi, sathlar tasvirlangan tablitsalar.


Ishning mazmuni:
Odamning harakat apparati uchta: 1) suyak, 2) suyaklarni birlashtiruvchi boylamlar va 3) muskul sistemasidan tashkil topgan. Harakat sistemasi organizmning ko‘p qismini tashkil qiladi va gavda umumiy og’irligining 75% ni tashkil etadi. Shundan muskullar gavdaning 25 qismini, suyaklar 15 –17 qismini tashkil etadi. Muskullar deyarli hamma suyaklarning ustini qoplab turadi va gavdaning tashqi ko‘rinishini shakillantirib turadi.
Suyaklar. Skelet organizmda tayanch ahamiyatga ega bo‘lgan zich to‘qimalardan iborat. Skelet bir qancha alohida suyaklardan vujudga kelgan bo‘lib, o‘zaro biriktiruvchi to‘qimalar, boylamlar va tog’aylar vositasida birlashib turadi va passiv harakat apparatini hosil qiladi. Skelet bo‘lmasa, er yuzasidagi hayvonlarning birontasi ham o‘zini tik tutib tura olmaydi va qomat shakillanmaydi. Skelet organizmda asosiy 3 vazifani bajaradi: tayanch, harakat va organizmning himoya vazifalari. Tayanch vazifasini yumshoq to‘qima va organlarning skelet ayrim qismlariga birikib turishi natijasida vujudga keladi. Harakat vazifasi–skelet tashkil qilib turgan suyaklarning har xil richag hosil qilib bo‘g’im orqali birlashishi va nerv sistemasi yordamida muskullar qisqarishi bilan yuzaga keladi.

1. 
   Himoya vazifasini skeletning alohida qismlarida vujudga kelgan bo‘shliqlar bajaradi.
   

Odamning skeleti ikki yuzdan ortiqroq suyaklardan tuzilgan bo‘lib, bularning aksariyati juft suyaklardir. Suyaklar qattiq va elastik bo‘lib asosan, ikki turdagi moddalardan tuzilgan. Ularning 13 qismi organik moddalar (ossein, muguz modda) bo‘lsa, qolgan 23 qismi anorganik moddalar (asosan kalsiy tuzlari, ayniqsa fosfat kislotali ohak–51,04%) dir. Suyaklarning elastikligini ossein moddalar bajaradigan bo‘lsa, uning qattiqligini anorganik moddalari ta’minlaydi. Odam skeleti suyaklari ham lotincha nomlar bilan ataladi.Odam skeleti 4 bo‘limga bo‘lib o‘rganiladi.
1.Bosh skeleti
2.Tana skeleti
3.Qo‘l skeleti
4.Oyoq skeleti
Quyidagi rasmdan siz odam skeletining tuzilishi va suyaklarining lotincha nomlari bilan tanishishingiz mumkin.