Biologiya hayot haqidagi fan

Yangi mavzuning bayoni:

 

Gen muhandisligida DNK molekulasini spetsifi k tarzda bo‘laklarga 

bo‘luvchi va har qanday DNK bo‘lagini bir-biriga uchma-uch biriktiruvchi enzimlar hamda DNK 

bo‘laklarini uzunligi bo‘yicha bir-biridan o‘ta aniqlik bilan ajrata oluvchi elektroforez usulidan 

foydalaniladi. Gen muhandisligi qo‘llaniladigan fermentlar. Gen muhandisligi fermentlari DNK 

molekulalari bilan turli xil tajribalarni o‘tkazishga yordam berib, ularni tegishli joyidan qirqish, turli xil 

bo‘laklarini ulash, tabiatda mavjud bo‘lmagan yangi xildagi ketma-ketliklarni sintez qilishda qo‘llaniladi. 

Quyida gen muhandisligida foydalaniladigan asosiy fermentlarni ko‘rib chiqamiz. Barcha fermentlarni 

shartli ravishda quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: DNKni bo‘laklarga bo‘luvchi; RNK matritsa 

asosida DNK bo‘laklarini sintezlovchi; DNK bo‘laklarini ulovchi; DNK bo‘laklari uchlari struktrurasini 

o‘zgartirish imkonini beruvchi fermentlar.

 

Polimerazalar. Gen muhandisligi keng qo‘llaniladigan 

fermentlardan biri DNK polimeraza fermenti bo‘lib, bu ferment birinchi marta 1958-yilda 

Korenberg va uning hamkorlari tomonidan Esherichia coli (ichak tayoqchasi bakteriyasi)dan ajratib 

olingan DNK polimeraza komplementar nukleotidlarni biriktirish yo‘li bilan DNK zanjiri reduplikatsiya 

jarayonida ishtirok etadi. DNK polimeraza gen muhandisligida yangi DNK molekulalarini sintezlashda 

qo‘llaniladi. Viruslarni o‘rganish jarayonida shu narsa ma’lum bo‘ldiki, ayrim viruslarning genomi bitta 

RNK zanjirdan iborat bo‘lib, hujayra ichida rivojlanayotganda o‘z genomini ikki zanjirli DNK 

ko‘rinishiga o‘tkazib, xo‘jayin hujayra genomiga kiritadi. RNK matritsa asosida komplementar 

DNK sintezlay oladigan virusning maxsus fermenti, ya’ni teskari transkriptaza yoki revertaza deb 

nomlanuvchi maxsus ferment ajratib olingan. Revertazalar matritsa RNKga komplementar DNK zanjirini 

sintezlay oladi. Revertazalar yordamida MRNKning DNK nusxalarini olish mumkin. Ligazalar. 

Rekombinatsiya jarayoni Mustaxkamlash: 

1. Gen muhandisligida foydalaniladigan fermentlar qanday guruhlarga ajratiladi? 

2. Polimeraza fermentlarining ishlash mexanizmi haqida so‘zlab bering. 

3. Restriktazalar qanday maqsadlarda qo‘llaniladi? 

4. Restriktaza fermentlarining ishlash mexanizmi haqida so‘zlab bering. 

5. Teskari transkriptaza fermenti faoliyati mohiyatini tushuntiring.