Biologiya fani yo’nalishida fan olimpiadalarga o’quvchilarni tayyorlash bo’yicha

II variant. (10-sinf biologiya)
1. Translatsiya(a) va transkripsiya(b) jarayoniga xos xususiyatlarni aniqlang.
1.adenin ribonukleotidlarini uratsil ribonukleotidlariga mos kelishi 2.sitoplazmada borishi 3.yadroda borishi 4.timin dezoksiribonukleotidlarini adenin ribonukleotidlariga mos kelishi
5.i-RNK dagi irsiy axborot polipeptid zanjiradagi aminokislotalar izchilligiga ko`chirilishi
6.i-RNK polimeraza ishrokida kechadi 7,dezoksiribonukleotidlardagi axborotni ribonukleotidlarga ko`chirilishi
A) a-1,6,2 b-3,4,7 B)a-5,6,7 b-3,1,4 C)a-5,2,4 b-1,7,6 D) a-1,5,2 b-4,6,3
2.

Tasvirlangan gametogenez bosqichi uchun xos bo’lmagan ma’lumotni aniqlang.
A.Interfaza kuzatiladi, hosil bo’lgan hujayralar diploid to’plamga ega
B.Interkinez amalga oshadi, hosil bo’lgan hujayralar gaploid to’plamga ega
C. Ikki marta meyoz kuzatiladi, ovogenezda oziq moddalar teng taqsimlanmaydi
D. Interkinez amalga oshadi, spermatogenezda sitoplazmadagi moddalar teng taqsimlanadi

3. Yaxshi suzadigan va sho’ng’iydigan (a) va kuz kelguncha uyquga ketadigan (b) birlamchi quruqlik hayvonlarining ozuqasini aniqlang.

A. a-miroorganizmlar, b-o’simlik maysalari
B. a-ko’p hujayralilar, b-mikroorganizmlar
C. a-bir hujayralilar, b-yirik hasharotlar
D. a-umurtqasizlar, b-yovvoyi o’simliklar maysasi
4. Spirallashgan RNK ga ega organizm uchun xos xususiyatlarni aniqlang.
1.Oloy xiyoli mansub bo’lgan oila vakillarida aniqlangan.2.F.de Errel tomonidan kashf qilingan 3.hayotning hujayrasiz shakli hisoblanadi 4.sitokinez botiqlik hosil bo’lishi bilan amalga oshadigan organizmlarni zaralaydi 5.bo’linish urchug’i maxsus ferment markazlardan hosil bo’ladigan organizmlarni zararlaydi 6.bakteriyali filtrdan o’tish xususiyatiga ega
A. 1,3,5,6
B. 1,2,3,5,6
C. 2,3,4,6
D. 2,3,5,6
5.Qirqquloqlarning sporofiti uchun xos bo‘lgan (a) va xos bo‘lmagan (b) javobni belgilang.
1) jinsiy bo‘g‘in hisoblanadi; 2) zigota hosil qiladi; 3) sporangiyga ega; 4) ildizpoyali
o‘simlik; 5) fotosintez qiladi; 6) poya-bargli o'simlik; 7) ko‘p hujayrali anteridiyga ega.
A) a-1,2 b-3,4,6
B) a-2,7 b-3,4
C) a-5,7 b-3,4
D) a-3,6 b-1,2
6. Urg‘ochilarida mitozning anafaza davrida hujayra qutblariga bir xil (a) va har xil (b) jinsiy xromosomalar tarqaladigan yirtqich organizmlarni belgilang. 1) kalxat; 2) qunduz; 3) qaldirg‘och; 4) tulki; 5) gepard; 6) qashqaldoq; 7) qarchig‘ay; 8) ukki
A) a-1, 6, 8; b-3, 4, 7 B) a-2, 4, 5; b-1, 7, 8
C) a-1, 3, 8; b-2, 6, 5 D) a-1, 7, 8; b-2, 4, 5
7. Organizmning yaxlitligi va gameostazning doimiyligini ta’minlashda qaysi sitema muhim o’rin tutadi?
A.nafas olish sitemasi
B.qon aylanish sitemasi
C.nerv sistemasi
D.ovqat hazm qilish sitemasi

8. DNK fargmentining 6/10 qismidan i-RNK sintezlandi. Agar DNK dagi jami nukleotidlar soni oqsildagi aminokislotalar sonidan 2700 taga farq qilsa, DNK dagi umumiy nukleotidlar soni qancha?

A. 1500 B. 3000 C. 900 D. 1800
9. Mikologiya(a) va mikrobiologiya(b) bo’limi obyektlari berilgan javobni aniqlang.
1.vilt qo’zg’atuvchisi 2.ensefalit qo’zg’atuvchisi 3.o’lat qo’zg’atuvchisi 4.quturish kasalligi qo’zg’atuvchisi 5.achitqi 6.zang 7.kuydirgi qo’zg’atuvchisi 8.sil kassaligi qo’zg’atuvchisi
A. a-2,5,6, b-3,4,8
B. a-1,2,5,6, b-3,4,7,8
C. a-1,5,6, b-3,7,8
D. a-3,4,5,7, b-1,2,5
10. Tinch holatda ham qorin bo’limi ko’tarilib va tushib turadigan hasharotlar mansub turkumlar uchun umumiy (a) va umumiy bo’lmagan(b) ma’lumotlarni aniqlang.
A. a-ayirish organi bir uchi berk, bilvosita rivojlanadi, b-oyoqlari 5 bo’g’imli, xartumga ega
B. a-Xartumga ega, og’iz organi so’ruvchi , b-oyoqlari 5 bo’g’imli, og’iz organi kemiruvchi-so’ruvchi
C. a-ikkinchi juft qanotlari rudiment, og’iz organi so’ruvchi; b-oyoqlari 5 bo’g’imli, tizimcha ichiga tuxum qo’yadi
D. a-oyoqlari 5 bog’imli, ayirish organi bir uchi berk, bilvosita rivojlanadi, b-kkinchi juft qanotlari rudiment, og’iz organi so’ruvchi

11. 3. Yuragi 3 kamerali, ikkita qon aylanish doirasiga ega organizmlarni aniqlang.

1.O’rta osiyo toshbaqasi 2.alligator 3.terili toshbaqa 4.botqoq toshbaqasi 5.qizilto’sh 6.salamandra 7.triton 8.viandont
A. 2,3,4,5,6,7
B. 1,3,4,6,7
C. 1,2,3,4
D. 5,8
12. Ovogenezning o‘sish bosqichiga mos keladigan ma’lumotlarni aniqlang.
1) interkinez kuzatiladi; 2) xromosomalar spirallashadi; 3) har bir xromosoma ikkitadan xromatidaga ega; 4) hujayra hajmi ortadi; 5) meyoz bo'linish kuzatiladi; 6) hujayralardagi xromosomalar diploid to‘plamga ega
A) 3, 4, 6 B) 1, 5, 6 C) 1, 2, 5 D) 2, 3, 4

13. Xloroplast uchun xos xususiyatlarni aniqlang.

1) plastik almashinuvda ishtirok etadi; 2) tashqi va ichki membranaga ega; 3) aerob sharoitda ATF sintezlaydi; 4) irsiy axborot saqlaydi; 5) suv yong‘og‘i hujayralarida mavjud; 6) raffleziya hujayralarida mavjud
A) 1,6 B) 3, 6 C) 2, 3 D) 4, 5
14.Sichqonlarda tananing qora rangi (A) jigarrang (a) ustidan dominantlik qiladi. Dumning uzunligini boshqa juft xromosomadagi B va b genlari belgilaydi, bu genning retsessiv alleli gomozigota holatda sichqonlarning embrional davrda nobud bo`lishiga olib keladi. Dominant gomozigotalarda dumning uzunligi normal, geterozigotalarda esa kalta bo`ladi. Digeterozigota sichqonlar o`zaro chatishtirilishidan tug`iladigan avlod fenotipini aniqlang.
A) 6- qora kalta, 2 – jigarrang kalta, 3 – qora normal, 1 – jigarrang normal;
B) 3- qora kalta, 6 – jigarrang kalta, 2 – qora normal, 1 – jigarrang normal;
C) 9- qora normal, 3 – jigarrang kalta, 3 – qora normal, 1 – jigarrang kalta;
D) 9- qora kalta, 3– jigarrang kalta, 3 – qora normal, 1 – jigarrang normal.

15.Quyida keltirilgan hayvonlar nechta tipga (a) va nechta sinfga (b) tegishli?

1) jigar qurti; 2) ildizog`iz meduza; 3) qoramol tasmasimon chuvalchangi; 4) qizil chuvalchang; 5) nereida; 6) krevetka; 7) biy; 8) iskabtopar; 9) latimeriya; 10) beluga
A) а – 5; b – 9;B) а – 6; b – 10; C)а – 5; b – 10; D)а – 9; b – 10;

16.Siydik ayirish organlarida kechadigan jarayonlar va ularning sodir bo`lish mexanizmlari o`rtasidagi muvofiqlikni aniqlang.

1) birlamchi siydikning hosil bo`lishi; 2) ikkilamchi siydikning hosil bo`lishi;
3) siydikning kanali orqali siydik qopiga tushishi;
а) shartsiz refleks; b) reabsorbsiya; с) filtratsiya; d) shartli refleks.
A) 1 – b, 2 – с, 3 – а; B) 1 – с, 2 – b, 3 – d;
C)1 – b, 2 – с, 3 – d; D) 1 – с, 2 – b, 3 – а.
17. Tishlari rivojlanmagan sovuqqonli (a) va issiqqonli (b) organizmlarni aniqlang.
A.a-ko’rgalak, b-dengiz toshbaqasi
B. a-ko’lbuqa, b-pekin
C. a-O’rta osiyo toshbaqasi, b-ko’lbuqa
D. a-pervomaysk, b-shortgorn
18.Postembrional rivojlanish davri metamorfoz yo’li bilan amalga oshuvchi umurtqasiz organizmlarni aniqlang.
1.sariq falanga 2.butli o’rgimchak 3.exinokokk 4.nereida 5.yomg’ir chuvalchangi 6.odam askaridasi 7.sariq chayon 8.assidiya
A.2,8 B.3,6 C.4,5 D.1,7
19.
Ushbu rasmda mitozning qaysi bosqichi ifodalangan____________________
20.Gemofiliya bilan kasal ko’k ko’zli erkak qo’y ko’zli sog’lom ayolga( otasi gemofilik ko’k ko’z) uylandi. Nazariy jihatdan tug’ilishi mumkin bo’lgan o’g’il bolalarning necha %i ko’k ko’zli bo’ladi_________________________________________________________
21.Burun teshigi hid sezuvchi hujayralarga ega bo’lgan xaltachalarga ochiladigan organizmlarning eshitish organi _____________________________________________
22.Qon aylanish sitemasi yopiq umurtqasiz hayvonlar tipining nomi__________________
23.Odamning nafas olishida quyidagi jarayonlar qanday ketma-ketlikda sodir bo’ladi? Raqamlarni muvofiq tarzda ketma-ket yozing.
1) o’pkalarga havo kiradi; 2) tashqi qovurg’alararo va diafragma muskullari qisqaradi;
3) ko’krak qafasi kengayadi; 4) uzunchoq miyada nerv impulsi paydo bo’ladi;
5) o’pkalarda bosim pasayadi; 6) o’pkalar kengayadi.
_______________________________________________________________________ 24.Irsiy o’zgaruvchanlikning gomologik qatorlar qonuni biologiyani o’rganishning qaysi usuli asosida yaratilgan?______________________________________________________
25. «Hayotning tuzilish darajalari» jadvalining bo’sh katagiga mos keladigan atamani yozing.

Tiriklikning tuzilish darajalari	Misol
…………. …………….	Afrika tuyaqushi
Biogeotsenoz