Biologiya Biotexnalogiya Gen va hujayra injeneriyasi biotexnologiya

Biologiya

Biotexnalogiya

Gen va hujayra injeneriyasi

BIOTEXNOLOGIYA

• 1970-yillarda molekular genetika, hujayra biologiyasi va kimyosi yutuqlariga asoslangan ishlab chiqarish usuli- BIOTEXNOLOGIYA paydo boldi. Biotexnologiyaning afzal tomonlaridan biri shundaki, bu jarayon natijasida hosil bõlgan chiqindilar juda kam va ular yana bir boshqa maqsadlar uchun ishlatiladi. DNK molekulasini ishlab chiqaruvchi tarmoqlar yaratila boshlandi. Shunday tarmoqlar dastlab 1976-yilda Amerikada, keyinchalik Yevropada va Yaponiya paydo boldi. Hozirgi kunda biotexnologiya usullari asosida kõplab (4500 ga yaqin)antibiotiklar olish yõlga qõyilgan.

Biotexnologiya

• Biotexnologiya- tibbiyotning turli sohalarida tirik ogranizmva biologik jarayonlardan foydalanadigan sanoat usullari majmui.
• Biotexnologiya mikrobiolodiya,biokimyo, biorganik kimyo, molekulyar biologiya fiziologiya, genetika, genetik injeneriya va boshqa yutuqlarga asoslanadi.
• Mikrobiologik biotexnologiya mikroorganizmlar hayot faoliyatidagi jarayonlarga asoslangan bolib, bu sohada fermentli preparatlar, antibiotiklar, aminokislotalar, gormonlar,oqsil moddalari va xalq xõjaligining turli tarmoqlari uchun zarur metabolitlar sintez qilinadi.
• O’zbekiston FA Mikrobiologiya institutda mikrobiologik biotexnologiya asosida õsimlik chiqindilarida maxsus borvolib nayan bilmedi.

Mikrobiologik biotexnalogiya

Xujayra biotexnologiyasi

• Xujayra biotexnologiyasi õsimlik, hayvon va odam xujayralarining sun’iy sharoitda õsishi hamda kõpayishi mikroorganizmlarnikiga õxshashligiga asoslangan.

Õsimlik, hayvon va odam kasalliklarini aniqlash uchun monoklonal antitelalar asosida õta sezuvchan diagnostik vositalar ishlab chiqarish yõlga qoyiladi.

• Õsimlik, hayvon va odam kasalliklarini aniqlash uchun monoklonal antitelalar asosida õta sezuvchan diagnostik vositalar ishlab chiqarish yõlga qoyiladi.
• Onkologiyava radiologiya institutida rak kasalligining ayrim turlarini oldindan aniqlaydigan biotexnologik vositalar ishlab chiqilmoqda. Fiziologik aktiv 2lamchi birikmalarni sintez qilish faqat õsimlik xujayralarigagina xos xususiyatdir. Bunday moddalarga tibbiyotda va sanoatning turli sohalarida ishlatiladigan alkagoidlar, glikozidlar, steroidli saponinlar, efir yoglar polisaharidlar, fitogarmonlar kiradi.
• Xujayrq biotexnologiyasining yana bir xususiyati xujayra totipitentligi ya’ni sun’iy oziqlantirish va parvarishlash bilan bir xijayradan yetuk õsimlik olish.

Genetik injeneriya

• Genetik injeneriya bõyicha ilmiy ishlar 1930-yillardi õtkazila boshlagan edi. 1934-yilda N.P. Dubinin Drozofil pashshasini nurlantirib, undan 3 jufti va 5 juft xromasomasi bõlgan pashshasida oldilar.
• GEN INJENERIYASI yordamida nukleotidlar tartibi ozgargan DNK molekulasi hosil qiladi va uni ishlab turgan hujayra genomiga otkaziladi. Amerikalik olimlar: K.Merril, M.Gqyyer va Dj Petricheli lar 1971-yilda ichak bakteriyasi xromasomasidan lambda bakteriofagi yordamida sun’iy ostrilayotgan odam hujayrasiga galaktoza-6, fosfaturigil-transferaza fermentining hosil bolishini boshqarib turuvchi genni kõchirib õtkazdilar.

Gen injeneriyasi 3 ta bosqichda amalga oshiriladi:

• Gen injeneriyasi 3 ta bosqichda amalga oshiriladi:
• 1. Kerakli genni ajratish yoki uni sintez qilish;
• 2.Shu kerakli bõlgan DNK ni kõchiruvchi (vektor) DNK siga ulash;
• 3. Kerakli gen ulangan vektor DNK sini hujayraga yoki organizmga õtkazish.
• Birinchi bolib 1969-yilda amerikalik olimlar Shapiro va Bakvit ichak bakteriyasidan laktaza genini ajratib oldilar.