qismidan tayyorlangan qaynatmasi tish o g ‘ rig‘ i, milk yallig‘ lanishini
davolash uchun tavsiya etiladi.
N a ’ m a ta k atirgulning yovvoyi turi b o ‘ lib, asosan,
uning meva-
sidan ko‘ proq foydalaniladi. Odamning quvvati kamayganida, erta
bahorda organizmda vitaminlar yetishmaganda na’ matak qay
natmasi tavsiya etiladi (47-rasm ). Na’ matak mevasi odamning
im munitetini oshiradi. Qaynatmaga nisbatan term osda damlan-
gan na’ matakda vitaminlar ko‘ proq saqlanib qoladi. Tarkibidagi
C vitamini qonni suyultiradi,
arterial bosimni tushiradi, organizm-
dan mikroblarni chiqarib yuborishga yordam beradi.
Isiriq b o ‘yi 3 0 -6 0 sm keladigan ko‘ p yillik o ‘simlik. Dasht va
vodiylarda o ‘ sadi. Isiriqning dorivorlik xususiyati o ‘simlikning meva
bergan davrida yuqori b o ‘ ladi (48-rasm ). Uning poya va u ru g ‘ i-
dan asabni tinchlantiruvchi vosita sifatida foydalanish mumkin.
Quritilgan isiriq kuydirib, biroz hidlansa bosh o g ‘ rig ‘ i y o ‘qoladi,
u rug ‘ ining qaynatmasi nafas qisishida davo b o ‘ ladi. O‘simlikning
qaynatmasi bilan yuz yuvilganda ko‘z kasalligi - kataraktani tu-
zalishiga yordam beradi. Isiriqning dorivor preparatlari uxlatuvchi
ta’ sirga ham ega. Isiriq tutuni esa uy-joylarni
dezinfeksiya qilish
bilan birga, xona havosini tozalaydi, kasalliklarning keng tarqali-
shining oldini oladi.
edurtm_uz
4 6 -ra s m . Yalpiz.
4 7 - r a s m . Na’ matak
qaynatmasi va mevali shoxi.
55
Q e d u rtm _ u z
4 8 -ra s m . Isiriqning quritilgan
shoxi.
4 9 -ra s m . Shirinmiyaning quritilgan
ildizpoyasi.
S h irin m iy a ildizpoyali ko‘ p yillik o ‘t. Xalq tabobatida ildizpoya-
sidan tayyorlangan qaynatma quruq yo ‘tal, tomoq o g ‘ rig‘ iga davo
sifatida ishlatiladi (49-rasm). Shirinmiya o ‘sim lig in ing
balg‘am
ko‘chiruvchi xususiyati ham bor. Dorixonalarda shirinmiya (qizil-
miya) sirop ko‘ rinishida sotuvga chiqariladi. Ayniqsa,
yosh bolalar
shamollaganda ko‘ proq tavsiya etiladi.
A loe xona o ‘simligi sifatida o ‘stiriladi (50-rasm). Barglari seret
va sersuv, uzib olingach, 10 kun davomida salqin joyda saqlab,
keyin dori sifatida ishlatish mumkin. Aloe bargini q irg ‘ ichda qirib,
asal bilan q o ‘shib iste’ mol qilinsa, shamollash, oshqozon-ichak
kasalliklarini davolashda foyda beradi.
Dorivor o ‘simliklardan o ‘z o ‘ rnida
bilib foydalanilsa, organizmni
quvvatlantiradi va organizmdagi turli xil
kasalliklarni davolaydi.
Tabiatda dorivor o ‘simliklar bilan bir-
galikda zaharli o ‘simliklar ham o ‘sadi.
Ko‘ pincha zaharli
o ‘ sim liklarn ing
guli
chiroyli, hidi yoqimli b o ‘ ladi. Shuning
uchun
har qanday o ‘sim likn i
bilmay
uzish yaramaydi.
Z a h a rli o ‘ s im lik la r. Quyida O‘zbe-
kistonda
uchraydigan
ba’zi
zaharli
5 0 - r a s m . Gullagan aloe.
o ‘simliklar bilan tanishamiz:
56
Q
edurtm_uz
51 -ra sm . Kanakunjut.
K a n a k u n ju t bo‘yi 2 - 3 metr kela-
digan bir yillik o ‘t (51-rasm).
Bargi
yirik panjasimon. Palmaga o ‘xshab
tez o ‘suvchi manzarali o‘simlik si
fatida o ‘stiriladi. Uning urug‘ ida za
harli moddalar ko‘ p uchraydi. Bu
o ‘simlikdan zaharlangan odamda ich
ketishi, ko‘ ngil aynishi, darmonsizlik
kabi holatlar kuzatiladi. Urug‘ i tarkibi-
da
zahardan tashqari, 4 0 -5 0 % moy
mavjud b o ‘ lib, tabobatda undan soch
va terini parvarishlashda foydalani
ladi. Kanakunjut moyi surtib yurilsa,
soch va kipriklarning mustahkamligi
ortadi.
B a n g id e v o n a bo‘yi 1 metr kela-
digan o ‘t (52-rasm). Tashlandiq yer-
larda, yo ‘ l yoqalarida o ‘sadi. Bargi
oddiy, guli oq rangda, yirik voronka-
simon shaklda, mevasi tikanli ko‘sak
shaklda.
Urug‘ i
mayda,
qoramtir
rangda b o ‘ ladi. O‘ simlikning barcha
qismlari zaharli, ayniqsa, urug‘ i orga-
nizmga tushsa, asab tizimiga salbiy
ta ’ sir ko‘ rsatadi.
Yozning issiq kun-
larida bangidevona o ‘zidan o‘tkir hid
ajratadi. Uning hididan ham zahar-
lanish mumkin. Zaharlanish belgilari:
o g ‘ iz qurishi, yurak urishining tezla-
shishi, q o ‘ l va oyoq harakatining qi-
yinlashishi, m o‘ ljal olish qobiliyatining
susayishi kuzatiladi. Ayrim hollarda
odam
birdan kulib, birdan yig‘ lashi mumkin.
M in g d e v o n a o ‘simligining yirik guli oqish sariq rangda, bargi
oddiy, mevasi tikanli (53-rasm). O‘simlikning hamma qismlari za-
5 2 -ra sm .
guli va
Bangidevonaning
ko‘sak mevasi.
5 3 -ra s m . Mingdevona
o‘simligi.
57
