Biologiya (2) — копия cdr

SHifrlash

 jarayoni boshlang‘ich axborot ustida orqaga qaytadigan matematik, man-

tiqiy va boshqa o‘zgartirishlarni o‘tkazishdir, buning natijasida Shifrlangan axborot har-

flarning, raqamlarning, boshqa belgilarning tartibsiz to‘plami ko‘rinishiga egadir. Axborot-

ni Shifrlash uchun o‘zgartirish algoritmi va kalit ishlatiladi. Odatda, ma’lum bir Shifrlash 

algoritmi uchun o‘zgartirish algoritmi o‘zgarmas hisoblanadi. SHifrlash algoritmi uchun 

boshlang‘ich qiymatlar bo‘lib Shifrlash uchun axborot va Shifrlash kaliti xizmat qiladi. Ka-

lit boshqaruvchi axborotni o‘z ichiga oladi, u Shifrlash algoritmini amalga oshirishda ish-

latiladigan operandlar kattaliklarini va algoritmning ma’lum qadamlarida o‘zgartirishlarni 

tanlashni aniqlaydi.

Stenografiya usullari nafaqatgina saqlanayotgan yoki uzatilayotgan axborotni ma’nos-

ini berkitib qolmasdan, balki yopiq axborotni saqlash yoki uzatish omilini ham yashirish 

imkonini beradi. Stenografiyani usullarini barchasini asosida yopiq axborotni ochiq fayllar 

ichida niqoblash yotadi (masalan, MS DOS OT da EOF (ctrl Q Z) uning belgisi matnli faylni 

oxirida joylashadi. OT ning standart qurilmalari EOF belgisiga etib

kelganda o‘qishni to‘xtatadilar va yopiq faylga murojaat qilib bo‘lmaydi).

Stenografiya vositalari yordamida matn, tasvir, nutq, raqamli imzo,

Shifrlangan xabar niqoblanishi mumkin. Stenografiyani va Shifrlashni

kompleks ishlatish maxfiy axborotni payqash va ochish masalasini echishni

murakkabligini ko‘p marotaba oshiradi. KT larida stenografiyani amaliy ishlatish endigina 

boshlanmoqda, lekin o‘tkazilgan tadqiqotlar uning istiqbolligini ko‘rsatmoqda. KT larida 

multimediya  fayllarini  qayta  ishlash  stenografiya  oldida  deyarli  cheklanmagan  imkoni-

yatlarni ochib beradi.

Axborotni 

kodlash

 jarayonini mazmunini boshlang‘ich axborotni

(gaplar, so‘zlar) ma’noviy tuzilishlarini kodlar bilan almashtirish hisoblanadi. 

Kodlar sifatida harflarning, raqamlarning, raqamlar va harflarning birlashmalari ish-

latishi mumkin. Kodlashda va teskari o‘zgartirishda maxsus jadvallar yoki lug‘atlar ish-

latiladi. Kamchiligi - kodlaydigan jadvallarni saqlashni va tarqatishni zarurligidir, ularni, 

---

27

ushlab olingan xabarlarning qayta ishlashning statistik usullari bilan kodlarni ochishdan 

saqlanish uchun, tez-tez almashtirish kerakdir. Kodlash usulini ma’noviy tuzilishlari chek-

langan to‘plamli tizimlarda (masalan, ABT ning buyruqli liniyalarida) qo‘llash maqsadga 

muvofiqdir.