Biologiya (2) — копия cdr

AXBOROTNI HUQUQIY MUHOFAZA QILISH

Axborot xavfsizligiga kirish

Tez rivojlanib borayotgan kompyuter axborot texnologiyalari bizning kundalik xayo-

timizning barcha jabhalarida sezilarli o‘zgarishlarni olib kirmoqda. Xozirda “axborot tus-

hunchasi” sotib olish, sotish, biror boshqa tovarga almashtirish mumkin bo‘lgan maxsus 

tovar belgisi sifatida tez-tez ishlatilmoqda. SHu bilan birga axborotning bahosi ko‘p xollar-

da uning o‘zi joylashgan kompyuter tizimining bahosida bir necha yuz va ming barobarga 

oshib ketmoqda. Shuning uchun tamomila tabiiy xolda axborotni unga ruxsat etilmagan 

xolda kirishdan, qasddan o‘zgartirishdan, uni o‘g‘irlashdan, yo‘qotishdan va boshqa jinoiy 

xarakterlardan himoya qilishga kuchli zarurat tug‘iladi. 

Ammo, jamiyatning avtomatlashtirishning Yuqori darajasiga intilishi uni foydalanil-

adigan axborot texnologiyalarning xavfsizligi saviyasiga bog‘liq qilib qo‘yadi. Haqiqatan, 

kompyuter tizimlarining keng ko‘lamda ishlatilishi doimo o‘sib boruvchi axborot xajmini 

ishlash jarayonlarini avtomatlashtirishga imkon bersada, bu jarayonlarni agressiv ta’sir-

larga nisbatan ojiz qilib qo‘yadi va, demak, axborot texnologiyalardan foydalanuvchilar 

oldida yangi muammo-axborot xavfsizlik muammosi ko‘ndalang bo‘ldi. 

Xavfsizlik muammosi, aslida, yangi muammo emas, chunki xavfsizligini ta’minlash xar 

qanday tizim uchun, uning murakkabligi, tabiatidan qat’iy nazar, birlamchi vazifa hisobla-

nadi. Ammo, himoyalanuvchi ob’ekt axborot tizimi bo‘lsa, yoki agressiv ta’sir vositalari 

axborot shaklda bo‘lganda, himoyaning mutloq yangi texnologiyalarini va usullarini yarat-

ishga to‘g‘ri keladi. 

Ma’lumotlarni himoyalovchi usullar xamda xakerlarga qarshi xarakat vositalar 

majmuasini belgilash maqsadida kompyuter xavfsizligi atamasi ishlatila boshlandi.  Ma’lu-

motlarni ishlovchi taqsimlangan tizimlarning paydo bo‘lishi xavfsizlik masalasiga yangicha 

yondashishning Shakllanishiga olib keldi. Ma’lumki, bunday tizimlarda tarmoqlar va kom-

munikatsion  uskunalar  foydalanuvchilarning  terminallari  bilan  markaziy  kompyuterlar 

o‘rtasida ma’lumotlar almashishga xizmat qiladi. Shu sababli ma’lumotlar  uzatiluvchi tar-

moqlarni ximoyalash zaruriyati tug‘ildi va shuning bilan birga tarmoq xavfsizligi atamasi 

paydo bo‘ldi.

 Axborotning muximlik darajasi qadim zamonlardan ma’lum. Shuning uchun ham 

qadimda axborotni himoyalash uchun turli xil usullar qo‘llanilgan. Ulardan biri – sirli   

yozuvdir. Undagi xabarni xabar yuborilgan manzil egasidan boshqa Shaxs o‘qiy olmagan. 

Asrlar  davomida  bu  san’at  –  sirli  yozuv  jamiyatning  Yuqori  tabaqalari,  davlatning 

elchixona  rezidensiyalari  va  razvedka  missiyalaridan  tashqariga  chiqmagan.  Faqat  bir 

necha o‘n yil oldin hamma narsa tubdan o‘zgardi, ya’ni axborot o‘z qiymatiga ega bo‘ldi 

va keng tarqaladigan mahsulotga aylandi. Uni endilikda ishlab chiqaradilar, saqlaydilar, 

uzatishadi, sotadilar va sotib oladilar. Bulardan tashqari uni  o‘g‘irlaydilar, buzib talqin 

etadilar va soxtalashtiradilar. Shunday qilib, axborotni himoyalash zaruriyati tug‘iladi.

---

19