Biologiya 17 14-04-2022. indd

Hayvonlar bilan o`simliklar individual aktivlik radiusining kengligi 
(A. V. Yablokov va A . G. Yusufov bo`yicha)
Tur
faollik radiusi
Tok shilliqqurti (
Helis pomacea
)
Seld balig`i (
Clypea harengus
) 
Shimol tulkisi (
Alapex logopus
) 
Shimol bug`usi (
Rangifer farandus
)
Ondatra (
Ondatra zibetica
)
Tishsiz kitlar (
Mustis ceti
) 
Dub (changi) (
Quercus petraea
)
bir necha o`n metr 
bir necha yuz kilometr 
bir necha yuz kilometr
bir necha metr 
bir necha yuz kilometrdan ortiq 
bir necha ming kilometr
bir necha yuz metr

---

168
Biologiya 10
Populatsiyadagi individlar soni ham turlicha bo‘ladi. Ayrim hasharotlarning 
populatsiyalari yuz minglab, hatto millionlab individlardan iborat bo‘lsa, ayrim 
populatsiyalarda individlar soni juda oz bo‘ladi. Masalan, Uzoq Sharqda tarqalgan 
yo‘lbars populatsiyasi 300 - 400 ta individdan iborat xolos.
Populatsiyani tashkil etuvchi individlar o‘rtasida murakkab o‘zaro munosabatlar 
mavjud. Individlar oziq resurslari, yashash joyi uchun o‘zaro raqobatda bo‘lishlari 
yoki aksincha dushmandan birgalikda himoyalanishlari mumkin. Ayrim jismoniy zaif, 
kasal individlarning o‘limi populatsiya tarkibiy sifatini yaxshilaydi, populatsiyaning 
o‘zgaruvchan muhit sharoitida yashovchanligini oshiradi. 
Jinsiy ko‘payish tufayli populatsiya doirasida to‘xtovsiz genlar almashinuvi sodir 
bo‘ladi. Populatsiyalar o‘rtasida mavjud alohidalanishlar tufayli har xil populatsiyalarga 
mansub organizmlarning o‘zaro chatishish ehtimoli kamayadi. Shuning uchun ham 
har bir populatsiya o‘ziga xos genlar to‘plami genofondi bilan tavsiflanadi. Shunday 
qilib, hayot populatsiya darajasining mavjudligi tur tarkibining xilma-xilligi bilan bir 
qatorda turning turg‘unligini ham ta’minlaydi. Populatsiya darajasida sodir bo‘ladigan 
o‘zgarishlar evolutsiyaning tezligi va yo‘nalishini belgilaydi. Yangi turlarning paydo 
bo‘lish jarayoni populatsiya genofondining o‘zgarishidan boshlanadi.